Ο πολύς κόσμος λοιπόν συγχέει τον «Αι-Βασίλη» των παραμυθιών και της εμπορευματοποίησης με τον άγιο Βασίλειο· δεν έχουν όμως καμία σχέση! Ο Μέγας Βασίλειος, που εορτάσαμε την 1η Ιανουαρίου και θα τον τιμήσουμε πάλι στη μεγάλη εορτή των Τριών Ιεραρχών (30 Ιανουαρίου), ήταν ένας σπάνιος θεοφόρος άνθρωπος, εξαιρετικά μορφωμένος, ηρωικός στο φρόνημα και γεμάτος αγάπη για όλους τους συνανθρώπους του.
Ανάπτυξη για παιδιά Μέσου & Ανωτέρου
1. Εξαιρετική μόρφωση
Ο Μέγας Βασίλειος γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου το 330 μ.Χ. από την Εμμέλεια, που ήταν κόρη μάρτυρα, και τον Βασίλειο, ονομαστό δικηγόρο και διδάσκαλο της ρητορικής. Η μητέρα του, που έλαμπε από καλοσύνη και πίστη, έσπειρε στην αγνή παιδική του ψυχή με τη στοργή και το παράδειγμά της τα πιο ακριβά σπέρματα της σοφίας: την αγάπη για τον Θεό και τους ανθρώπους. Κι ο πατέρας του του έμαθε τα πρώτα γράμματα.
Όταν μεγάλωσε ο Βασίλειος, άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα κοντά στους πιο καλούς δασκάλους της Καισάρειας. Δεν περιορίστηκε όμως σε αυτά. Ο πόθος του να μορφωθεί καλύτερα, τον οδήγησε από τα βάθη της Καππαδοκίας στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπήρχαν φημισμένοι ρήτορες και φιλόσοφοι· και τέλος στην Αθήνα, το μεγάλο κέντρο των ανώτερων σπουδών της εποχής του. Η επιμέλεια και η ευφυία του κινούν όπου κι αν πάει, το θαυμασμό. Σπουδάζει ρητορική, γραμματική, φιλοσοφία, αστρονομία, γεωμετρία, ιατρική. Καταρτίζεται σε όλες αυτές τις επιστήμες καλύτερα από αυτούς που ειδικεύονται μόνο σε μία, γράφει ο φίλος και συμφοιτητής του άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Πόσο μεγάλη ήταν η επιστημονική μόρφωση που απέκτησε ο Μέγας Βασίλειος, φαίνεται καθαρά από τα συγγράμματα που μας άφησε. Αιώνες τώρα κυκλοφορούν σε πολλές γλώσσες και αναρίθμητοι διανοούμενοι έχουν ασχοληθεί για να παρουσιάσουν τους θησαυρούς της σοφίας που περιέχουν.
Τη μεγάλη του όμως σοφία ο Μέγας Βασίλειος δεν την απέκτησε μόνο στις περίφημες σχολές. Αγαπούσε ιδιαίτερα τα αρχαία ελληνικά γράμματα και τις επιστήμες, αλλά εκείνο που σε όλη του τη ζωή δεν παραμέλησε ποτέ ήταν η μελέτη της Αγίας Γραφής, η γνώση και η τήρηση του θελήματος του Θεού.
Ό,τι έμαθε μελετώντας τα βιβλία, το πολλαπλασίασε με τα ταξίδια του και την προσεκτική μελέτη της ζωής και της ψυχής των ανθρώπων. Επισκέφθηκε την Αίγυπτο, την Παλαιστίνη, τη Συρία, τη Μεσοποταμία για να γνωρίσει από κοντά και να συζητήσει με τους μεγάλους ασκητές της εποχής του, να μάθει από την πνευματική πείρα αγίων ανθρώπων. Τέλος, αποσύρθηκε σ’ ένα ερημικό μέρος του Πόντου στον Ίρι ποταμό και επί 5 χρόνια συνέχισε να μελετά, να συστηματοποιεί τα όσα έμαθε, να προσεύχεται και έτσι να εμβαθύνει στις μεγάλες αλήθειες της πίστεως. Απέκτησε έτσι μόρφωση σπάνια και κατά Θεόν σοφία.
2. Ηρωικό φρόνημα
Όταν τελείωσε τις σπουδές του στην Αθήνα, επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου άρχισε ν’ ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου. Η ικανότητα και η κατάρτισή του τον επέβαλαν αμέσως στην κοινή γνώμη. Μπροστά του ανοίχθηκε μια ζωή γεμάτη ανέσεις, πλούτη, δόξα. Κι όμως τα παραμέρισε όλα αυτά και αποφάσισε να δοθεί ολοκληρωτικά στον Θεό και τον λαό. Μοίρασε όλη του την περιουσία στους φτωχούς και μοιράστηκε μαζί τους τη φτώχεια. Το καλομαθημένο αρχοντόπουλο, που έως τότε τίποτα δεν στερήθηκε, πλέον, όπως γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, «ζούσε φτωχά μ’ ένα ρούχο και ένα πανωφόρι παλιό, τρώγοντας ψωμί και αλάτι».
Το καλοκαίρι του 364 μ.Χ. χειροτονείται πρεσβύτερος και σε ηλικία 40 ετών εκλέγεται Επίσκοπος Καισαρείας. Τώρα είχε να αντιμετωπίσει την επικίνδυνη αίρεση του Αρειανισμού και του αρειανού αυτοκράτορα Ουάλη υπερασπιζόμενος ο,τι είχε θεμελιώσει η Α ́ Οικουμενική Σύνοδος. Το γενναίο του φρόνημα αποκαλύπτει με έκδηλο τρόπο ο γνωστός διάλογος του Μ. Βασιλείου με τον ύπαρχο Μόδεστο, απεσταλμένο του αιρετικού αυτοκράτορα. Όταν ο Μόδεστος τον απείλησε με δήμευση της περιουσίας του, εξορία, βασανιστήρια και θάνατο, ο Άγιος απάντησε: «Περιουσία δεν έχω εκτός από αυτά τα τρίχινα και φτωχά ενδύματα. Την εξορία δεν τη φοβάμαι, γιατί θα έχω πατρίδα μου κάθε τόπο στον οποίο θα με ρίξουν. Τα βασανιστήρια δεν θα με λυγίσουν, γιατί το σώμα μου είναι ήδη ασθενικό και δεν θα αντέξει για πολύ. Και ο θάνατος μάλλον θα είναι για μένα ευεργεσία, γιατί θα με φέρει γρηγορότερα κοντά στο Θεό». Ο Ουάλης θαύμασε τον ήρωα και άγιο επίσκοπο και δεν τόλμησε να προχωρήσει.
3. Έμπρακτη αγάπη προς όλους
Ο Βασίλειος, εκτός από τον διαμοιρασμό της περιουσίας του, ανέπτυξε επίσης, παρά την ασθενική του φύση, καταπληκτική φιλανθρωπική δραστηριότητα. Θα αναφέρουμε μόνο δύο χαρακτηριστικά γεγονότα.
α) Το 368 φοβερή πείνα έπεσε στην περιοχή της Καισάρειας. Οι άνθρωποι άρχισαν να λιώνουν από τη στέρηση και νόμιζες ότι η πόλη γέμισε από κινούμενους σκελετούς, ενώ οι πλούσιοι αμπάρωσαν τις αποθήκες τους και διάφοροι έμποροι που είχαν τρόφιμα τα πουλούσαν σε εξωφρενικές τιμές για να πλουτίσουν.
Στην κρίσιμη αυτή ώρα ο Βασίλειος ξεκινά μία εκστρατεία αγάπης: Οργανώνει συσσίτια, επιστρατεύει ανθρώπους ευσεβείς για να βοηθήσουν, ο ίδιος τρέχει, μαζεύει όσους πιο πολύ χτύπησε η πείνα, κάποτε και αυτούς που μόλις αναπνέουν, βοηθά στην ετοιμασία και τη διανομή. Με τα κηρύγματά του σφυροκοπά αμείλικτα την πλεονεξία και την ασπλαχνία. Κηρύττει την ελεημοσύνη όχι μόνο στους πλουσίους αλλά και σε όσους προφασίζονται ότι δεν έχουν πολλά να προσφέρουν. Όλοι ξέρουν ότι αυτός που τα λέει αυτά, πρώτος τα έχει εφαρμόσει, γι’ αυτό δεν μπορούν να φέρουν αντίσταση. Οι καρδιές ξεκλειδώνονται, οι αποθήκες ανοίγουν, κι ο λαός ανακουφίζεται.
β) Ωστόσο, υπάρχει κι ένα δεύτερο μεγάλο γεγονός που οφείλουμε να αναφέρουμε. Εδώ πιά δεν πρόκειται για μια εκδήλωση αγάπης σε δύσκολη στιγμή. Πρόκειται για ένα έργο μεγαλεπήβολο, που απαίτησε σχέδια, συζητήσεις, επαφές με επισήμους, μόχθους και αγώνες πολλούς: τη Βασιλειάδα. Έξω από την Καισάρεια υψώθηκε μια πρωτότυπη πόλη που περιλάμβανε νοσοκομείο, ορφανοτροφείο, ξενώνες, σχολεία, εργαστήρια, ιδιαίτερα οικήματα για το προσωπικό που απασχολούνταν εκεί, ακόμα και εργοστάσια για τις ανάγκες του ιδρύματος.
...Στα 49 του χρόνια ο Βασίλειος λύγισε από την υπερκόπωση. Η είδηση της αρρώστιας του βύθισε την Καισάρεια στη θλίψη: «Ολόκληρη η πόλη έτρεξε γύρω του και όλοι προσπαθούσαν να συγκρατήσουν την ψυχή του να μη φύγει από το σκελετωμένο σώμα του, λες και ήταν δυνατόν να κρατηθεί με τη βία. Και καθένας ήταν έτοιμος, αν ήταν δυνατόν, να κόψει από τη ζωή τη δική του και να προσθέσει σ’ εκείνον ζωή», αναφέρει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Την 1η Ιανουαρίου του 379 η μεγάλη αυτή καρδιά, που έδωσε τόσο αίμα αγάπης στην Καισάρεια και σ’ όλο τον κόσμο, έπαψε να χτυπά, ενώ το στόμα πρόφερε αυτά τα λόγια: «Πάτερ, εις χείράς σου παραθήσομαι το πνεύμά μου». Πλήθη λαού συνόδευσαν την κηδεία του. Άλλοι προσπαθούσαν ν’ αγγίξουν το φέρετρό του, άλλοι να φθάσουν λίγο πιο κοντά στη σκιά του ή να ακουμπήσουν αυτούς που το μετέφεραν. Κι ήταν όχι μόνο χριστιανοί, αλλά ακόμα και Ιουδαίοι και ειδωλολάτρες, γιατί προς όλους υπήρξε ευεργέτης. Κι όλοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους ευτυχείς, που γνώρισαν έναν τέτοιο Άγιο.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Στο κατώφλι κάθε νέας χρονιάς στέκει για να μας υποδεχθεί ο Μέγας Βασίλειος. Είναι πράγματι ο ιδανικότερος οδηγός για να μας καθοδηγεί στο δρόμο του Θεού.
Και το μήνυμα ακούγεται ξεκάθαρα για τα παιδιά και τους νέους που σπουδάζουν και θέλουν κάτι μεγάλο να φτιάξουν στη ζωή τους.
«-Αλήθεια, τι λαχταράς στη νέα αυτή περίοδο, που ανοίγεται μπροστά σου; - Θέλεις να γίνεις Μέγας, όπως όλος ο κόσμος επιθυμεί; Έλα κοντά μου, ακολούθησε τα ίχνη μου.
- Ποθείς τη μόρφωση; Σπούδασε με επιμέλεια και υπομονή.
- Λαχταράς να κάνεις κάτι μεγάλο και ηρωικό; Μάθε να παραμερίζεις τον εαυτό σου και να τον θέτεις στην υπηρεσία των άλλων.
- Οραματίζεσαι μια κοινωνία πιο καλή; Δούλεψε δραστήρια, ζήσε την αγάπη δυνατά, ανυπόκριτα μέχρι τέλους».
Αυτά μας λέει ο σοφός, ο ήρωας, ο άνθρωπος της αγάπης, ο Μέγας Βασίλειος. Και η φωνή του είναι αληθινή, γιατί είναι ΆΓΙΟΣ. Και πειστική, γιατί την απέδειξε με τη ζωή του. Όπως είπε ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, «η ζωή του υπήρξε φθεγγομένη και σιωπώσα παραίνεσις». Δηλαδή η ζωή του μιλούσε από μόνη της. Ήταν η πιο πειστική συμβουλή.
Ας τον παρακαλούμε λοιπόν θερμά να μας εμπνέει και να μας καθοδηγεί στο δρόμο της χριστιανικής ζωής.
Για να ρωτήσω...
Σήμερα γνωρίσαμε κάπως καλύτερα την αγία μορφή του Μεγάλου Βασιλείου, που εορτάζει με την αρχή του έτους. Ο καλύτερος τρόπος να εορτάζουμε έναν άγιο είναι η μίμησή του. Να δούμε ποια χαρακτηριστικά είναι αυτά που έλαμψαν στο βίο του και του έδωσαν το προσωνύμιο Μέγας;
1. Η κατά Θεόν σοφία. Πώς την απέκτησε; Που μορφώθηκε; (...) Μόνο στις τρεις αυτές μεγάλες πόλεις; (...) Όχι. Μελέτησε πολλά βιβλία, ταξίδεψε, γνωρίστηκε με τους αγίους της εποχής του, αποσύρθηκε στην έρημο. Έτσι έγινε ο βαθιά μορφωμένος και ο σοφός.
- Πως εμείς μπορούμε να τον ακολουθήσουμε στον δρόμο της αληθινής σοφίας; (...) Επιμέλεια στο σχολείο, επιμέλεια κυρίως στην πνευματική μελέτη! Να αγαπήσουμε τον λόγο του Θεού και να γίνει κομμάτι σταθερό του προγράμματός μας μέσα στην ημέρα. Να επιδιώκουμε να μαθαίνουμε για τον Θεό μας και να προσπαθούμε, όπως είναι και το σύνθημά μας για όλη τη χρονιά, να Τον πλησιάσουμε.
2. Ηρωικό πνεύμα. Σε πολύ δύσκολες καταστάσεις, όπου άλλοι θα τα έχαναν, άστραψε ο ηρωισμός του αγίου Βασιλείου. Θυμάστε που φάνηκε ο ηρωισμός του; (...) Στην απόφασή του να αφιερωθεί στο Θεό θυσιάζοντας την άνετη ζωή, στη διανομή της περιουσίας του και στη θαρραλέα ομολογία και υπεράσπιση της ορθοδόξου πίστεώς μας ενώπιον ισχυρών αρχόντων. - Τι έχει να πεί για εμάς αυτό; Ήρωας είναι αυτός που βάζει το καλό των άλλων πάνω από το δικό του όφελος! Να βάζουμε στη ζωή μας στόχο να υπηρετούμε τους άλλους. Να υπερασπιζόμαστε την πίστη μας όταν κάποιοι προσπαθούν να την διαστρέψουν...
3. Και το τρίτο μεγάλο χαρακτηριστικό του ποιο ήταν; (...) Η ακατάβλητη αγάπη του, η μεγάλη του κοινωνική δράση. Ποια γεγονότα θυμάστε; (...) Τη δράση του στην πείνα του 368. Την οργάνωση της Βασιλειάδας.
- Καλά, εμείς βέβαια δεν μπορούμε να κάνουμε τέτοιο τεράστιο έργο! Τι μπορούμε να κάνουμε όμως; Από τα πιο βασικά «συστατικά» της ηλικίας μας είναι το όραμα, η λαχτάρα για έναν καλύτερο κόσμο.
Ο Άγιος μας δείχνει το δρόμο: η αγάπη, η ανυπόκριτη, ανιδιοτελής και πλήρης, η αγάπη που αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο θα χτιστεί το οικοδόμημα της νέας κοινωνίας, της κοινωνίας του Χριστού!
Να αγαπούμε όλους τους ανθρώπους με πνεύμα θυσίας. Κι αυτή η αγάπη να εκφράζεται εμπράκτως με κάθε δυνατό τρόπο. Να γίνει η φιλανθρωπία και η ελεημοσύνη ζωή μας.
