Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας (329 μ.Χ. - 378 μ.Χ)
Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας (329 μ.Χ. - 378 μ.Χ.) γεννήθηκε από πλούσιους γονείς, τον ρήτορα Βασίλειο και την Εμμέλεια (Οσία Εμμελεία, 30 Μαΐου) και είχε άλλα επτά αδέρφια, 3 αγόρια και τέσσερα κορίτσια. Από τα οχτώ αδέρφια, τα πέντε (!) τιμούνται ως Άγιοι της Εκκλησίας μας: ο Βασίλειος ο Μέγας (1 Ιανουαρίου), ο Όσιος Πέτρος Επίσκοπος Σεβαστείας (9 Ιανουαρίου), ο Άγιος Γρηγόριος Επίσκοπος Νύσσης (10 Ιανουαρίου), ο Όσιος Ναυκράτιος (8 Ιουνίου) και η Οσία Μακρίνα (19 Ιουλίου). Πρόκειται για μια πραγματική οικογένεια Αγίων η οποία γιορτάζει ολόκληρη κάθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Ιανουαρίου.Ο Βασίλειος σπουδάζει στην Αθήνα και επιστρέφει στη Καισάρεια όπου χειροτονείται Επίσκοπος. Ιδρύει τη Βασιλειάδα ή Πτωχοκομείο, ένα φιλανθρωπικό κέντρο περίθαλψης και φροντίδας φτωχών, ξένων, ορφανών και αρρώστων που λειτουργούσε και ως σχολή για ανειδίκευτους. Συνεχώς υπενθύμιζε στους πλούσιους να διαθέτουν τον πλούτο τους με έναν αληθινά χριστιανικό τρόπο.
Αγωνίστηκε με ζήλο κατά της αίρεσης του Αρειανισμού. Ούτε οι κολακείες του αυτοκράτορα Ουάλη, που πήγε αυτοπροσώπως στην Καισαρεία, ούτε οι απειλές του Μόδεστου μπόρεσαν να κάμψουν το ορθόδοξο φρόνημα του Αγίου. Ακόμα, αγωνίστηκε κατά της ηθικής σήψεως και επέφερε σοφές μεταρρυθμίσεις στον μοναχισμό.
Ο Μέγας Βασίλειος έχει πλούσιο και σημαντικό συγγραφικό έργο. Τα κυριότερα έργα του είναι οι 9 ομιλίες στην Εξαήμερο, ομιλίες στους Ψαλμούς, πολλές και διάφορες άλλες ομιλίες, ασκητικά έργα και επιστολές. Εκτός των άλλων έργων του, έγραψε και Θεία Λειτουργία, που τελείται 10 φορές τον χρόνο: την 1η Ιανουαρίου, τις πρώτες πέντε Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις παραμονές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, τη Μ. Πέμπτη και το Μ. Σάββατο.
Το έθιμο της βασιλόπιτας
Στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη, όταν το Βυζάντιο κήρυξε τον πόλεμο στην Περσία, ο Ιουλιανός πέρασε με τον στρατό του από την Καισαρεία. Τότε διέταξε να φορολογήσουν όλη την επαρχία και τα χρήματα αυτά θα τα έπαιρνε επιστρέφοντας για την Κωνσταντινούπολη. Έτσι, οι κάτοικοι αναγκάσθηκαν να δώσουν ό,τι είχε ο καθένας χρυσαφικά νομίσματα κ.λπ.Όμως ο Ιουλιανός επειδή σκοτώθηκε άδοξα σε μια μάχη στον πόλεμο με τους Πέρσες δεν ξαναπέρασε ποτέ από την Καισάρεια. Τότε ο άγιος Βασίλης έδωσε εντολή και από τα μαζεμένα χρυσαφικά τα μισά να δοθούν στους φτωχούς, ένα μικρό μέρος κράτησε για τις ανάγκες των ιδρυμάτων της Βασιλειάδας, και τα υπόλοιπα τα μοίρασε στους κατοίκους με ένα πρωτότυπο τρόπο: έδωσε εντολή να ζυμώσουν ψωμιά και σε κάθε ψωμί, έβαλε από ένα νόμισμα ή χρυσαφικό μέσα. Έγινε η διανομή και, σαν από θαύμα, έτυχε στον καθένα ό,τι είχε δώσει. Από τότε, λέγει η παράδοση, κάνουμε στη γιορτή του Αγίου Βασιλείου πίτες με νομίσματα μέσα.
...από τα θαύματα του Αγίου Βασιλείου
Συγκεκριμένα, όταν ήταν αυτοκράτορας ο οπαδός του αρειανισμού Ουάλης, επέτρεψε να λειτουργούν αιρετικοί ιερείς στον Μητροπολιτικό Ναό της Νίκαιας. Ο Άγιος Βασίλειος αμέσως έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και έλεγξε την αδικία. Τότε ο Ουάλης τού είπε να πάει στη Νίκαια και να βρει μια δίκαιη λύση. Ο Άγιος πήγε στη Νίκαια και αφού συγκέντρωσε όλους τους Ορθόδοξους και τους Αρειανούς πρότεινε το εξής: Να σφραγίσουν τις πόρτες του ναού και να προσευχηθούν πρώτα οι Αρειανοί και μετά οι Ορθόδοξοι. Ο ναός θα ανήκε σε όποια από τις δύο παρατάξεις θα άνοιγαν οι πόρτες του ναού. Η λύση αυτή φάνηκε δίκαιη σε όλους.Οι πόρτες σφραγίστηκαν και οι Αρειανοί για τρεις μέρες προσεύχονταν έξω από τον ναό. Μάταιος κόπος! Ο Χριστός δεν άκουγε τις προσευχές των αιρετικών. Τότε ο Άγιος κάλεσε όλους τους Ορθόδοξους σε αγρυπνία και προσευχή στον διπλανό ναό του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Διομήδους. Το πρωί πήγαν όλοι μπροστά στον Μητροπολιτικό Ναό, ο Άγιος σταύρωσε τρεις φορές με το χέρι του τις πόρτες και είπε: «Ευλογητός ο Θεός των Χριστιανών εις τους αιώνας των αιώνων». Αμέσως οι κλειδαριές έσπασαν και οι πόρτες άνοιξαν διάπλατα! Έπειτα μπήκαν όλοι μέσα και τέλεσαν Θεία Λειτουργία. Ο ναός παραδόθηκε στους Ορθόδοξους και πολλοί αιρετικοί επέστρεψαν στην αληθινή Πίστη. Η Εκκλησία μας θυμάται το μεγάλο αυτό θαύμα κάθε χρόνο στις 19 Ιανουαρίου.