ΠΡΟΣΕΥΧΗ:

Πριν αρχίσει η κάθε συνάντηση

Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν.

Δόξα σοι, Χριστὲ ὁ Θεός, ἡ ἐλπὶς ἡμῶν, δόξα σοι.

Βασιλεῦ οὐράνιε, Παράκλητε, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὁ πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν, ὁ θησαυρὸς τῶν ἀγαθῶν καὶ ζωῆς χορηγός, ἐλθὲ καὶ σκήνωσον ἐν ἡμῖν, καὶ καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλῖδος, καὶ σῶσον, Ἀγαθέ, τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Ἀμήν.

ΘΕΜΑ: Ο χριστιανικός Θεός

[Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

1. Ο Λόγος κατά φύσιν Υιός του Θεού, οι άνθρωποι κατά Χάριν υιοί του Θεού. 2. Η δημιουργία του κόσμου. 3. Ο άνθρωπος κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση Θεού. 4. Ο αρχικός Παράδεισος. 5. Η πτώση του ανθρώπου. 6. Οι συνέπειες της πτώσεως.

1. Ο Λόγος κατά φύσιν Υιός του Θεού, οι άνθρωποι κατά Χάριν υιοί του Θεού

Ο πατέρας της παραβολής του ασώτου, όπως έχουμε πει, είχε δύο υιούς. Αυτό προϋποθέτει γέννηση και συγγένεια μεταξύ τους. Και τα δύο παιδιά παρέμεναν στην οικία και χαίρονταν τα αγαθά του πατέρα τους.

Ο Θεός λέγεται Πατέρας εν σχέση με τον Υιό Του τον μονογενή, αλλά και Πατέρας σε σχέση με τον άνθρωπο. Υπάρχει όμως τεράστια διαφορά μεταξύ αυτών των δύο. Δηλ. ο Πατέρας γέννησε τον Υιό προ πάντων των αιώνων, ενώ δημιούργησε τον άνθρωπο εν χρόνω (μέσα στο χρόνο). Και ο άνθρωπος είναι παιδί του Θεού, αλλά κατά Χάρη (του έγινε χάρη δηλ.), ενώ το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος είναι Υιός κατά φύση.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα παράδειγμα για να γίνει αυτό κατανοητότερο. Κάποιος ζωγράφος κατασκευάζει ένα ζωγραφικό πίνακα, που είναι πνευματική του δημιουργία, δικό του έργο, κατά κάποιο τρόπο παιδί του, γιατί εκφράζει τις σκέψεις του και τα χαρίσματά του. Ταυτόχρονα όμως γεννά και παιδιά. Έτσι, τον πίνακα τον κατασκευάζει, ενώ το παιδί το γεννάει. Το ίδιο, με τις κατάλληλες αναλογίες, συμβαίνει και με τον Θεό Πατέρα σε σχέση με τον Λόγο και τους ανθρώπους.

2. Η δημιουργία του κόσμου

Ο Θεός δημιούργησε όλο τον κόσμο. Στην αρχή δημιούργησε τους αγγέλους, τον λεγόμενο νοερό κόσμο, στην συνέχεια δημιούργησε σε πέντε ημέρες όλο τον αισθητό κόσμο, την κτίση, τα πετεινά, τα ψάρια, τα ζώα, τα φυτά κ.λπ. και έπειτα κατά την έκτη ημέρα δημιούργησε τον άνθρωπο, που αποτελείται από νοερό και αισθητό, δηλαδή ψυχή και σώμα.

Όπως λέγουν οι Πατέρες της Εκκλησίας, πρώτα ο Θεός δημιούργησε τα Βασίλεια, τα ανάκτορα και στην συνέχεια δημιούργησε τον Βασιλέα, τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος από την δημιουργία του κλήθηκε να είναι βασιλεύς του κόσμου.

3. Ο άνθρωπος κατ’ εικόνα & καθ’ ομοίωση Θεού.

Στην Αγία Γραφή λέγεται ότι ο άνθρωπος πλάστηκε από τον Θεό κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή Του. Το κατ’ εικόνα αναφέρεται στο νοερό και το αυτεξούσιο, δηλαδή στο ότι έχει νου και ελευθερία, ενώ το καθ’ ομοίωση ότι δημιουργήθηκε για να γίνει κατά Χάρη ό,τι ο Θεός είναι κατά φύση, δηλαδή να γίνει κατά Χάρη Θεός.

(Αλλιώς μπορούμε να πούμε ότι το κατ ̓ εικόνα αναφέρεται στο ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο με ορισμένα χαρακτηριστικά που έχει ο ίδιος ο Θεός αλλά σε μικρή κλίμακα. π.χ. Ο Θεός είναι παντογνώστης, ενώ ο άνθρωπος έχει γνώση, ο Θεός βλέπει και ακούει τα πάντα, ενώ ο άνθρωπος βλέπει και ακούει περιορισμένα, κ.λπ. Το καθ ̓ ομοίωσιν αναφέρεται στο ότι ο άνθρωπος πρέπει με τις δυνατότητες που του έδωσε ο Θεός εάν τις χρησιμοποιήσει σωστά να γίνει κατά Χάριν [να του χαριστεί έτσι ώστε να γίνει] Θεός. Εάν δηλ. χρησιμοποιήσει το μυαλό του αγαπώντας το Θεό και το συνάνθρωπό του, τότε του χαρίζεται η θέωση, διαφορετικά την χάνει).

Βέβαια, κατά τους αγίους Πατέρες, το κατ’ εικόνα αναφέρεται στην τριαδική φύση της ψυχής. Όπως ο Θεός είναι Νους, Λόγος και Πνεύμα, έτσι και ο άνθρωπος έχει νου, που είναι το κέντρο της προσωπικότητας, λόγο, που είναι ο έναρθρος και προφορικός λόγος, που διατυπώνεται με την λογική, και πνεύμα, που είναι ο νοερός έρως του ανθρώπου, η δύναμη που έχει μέσα του για να φθάσει στην θέωση.

Αυτό σημαίνει ότι το πρωτότυπο της δημιουργίας του ανθρώπου, είναι ο Θεός και ιδιαιτέρως ο Λόγος του Θεού, το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Ο άνθρωπος δεν έγινε μόνος του, αλλά έχει πρωτότυπο. Όπως έχουμε ένα φιλμ και από αυτό τυπώνουμε πολλές φωτογραφίες, έτσι μπορούμε να πούμε και για τον άνθρωπο. Το φιλμ αυτό είναι ο Χριστός και ο άνθρωπος είναι κατ’ εικόνα του Λόγου, φωτογραφία του Λόγου. Γι᾽ αυτό πρέπει να ομοιάζει με το αρχικό του πρωτότυπο, πρέπει να διατηρεί την φωτογραφία του καθαρή, διότι διαφορετικά δεν ανταποκρίνεται στην δημιουργία του, και άρα, χάνει καθ’ ολοκληρία την αξία του.

Ο άνθρωπος πάντα πρέπει να έχει υπόψη του την μεγάλη του καταγωγή, ότι είναι βασιλόπουλο και αρχοντόπουλο, κατάγεται από μεγάλη και υψηλή οικογένεια, καθώς επίσης ότι πρέπει να αγωνίζεται να ανταποκριθεί σε αυτή την μεγάλη αποστολή. Ο σκοπός του ανθρώπου δεν εξαντλείται στον εαυτό του. Δηλαδή, δεν πρέπει να αποβλέπει μόνο στο φαγητό, το ποτό, το ένδυμα και την ψυχαγωγία, αλλά πρέπει να έχει υψηλούς στόχους. Ούτε, βέβαια, στόχος του ανθρώπου είναι να σπουδάζει, να εργάζεται, να παντρεύεται κλπ. Αυτά θα τα κάνει για να βρίσκει λύσεις και να εξυπηρετείται στην εδώ ζωή, αλλά τελικά ο βαθύτερος σκοπός του είναι να γίνει Θεός κατά Χάρη.

4. Ο αρχικός Παράδεισος

Στην παραβολή που μελετάμε φαίνεται ότι τα δύο παιδιά παρέμειναν στην οικία του Πατέρα τους. Αυτό, κατά την ερμηνεία των αγίων Πατέρων δείχνει ότι αμέσως μετά την δημιουργία του ο άνθρωπος παρέμεινε στην οικία του Θεού, δηλαδή στον Παράδεισο, και είχε αληθινή κοινωνία με τον Θεό. Ο Παράδεισος αυτός ήταν αισθητός και νοητός, δηλαδή ένας ιδιαίτερος χώρος, αλλά και προσωπική σχέση με τον Θεό. Στην Παλαιά Διαθήκη, ιδιαιτέρως στο βιβλίο της Γενέσεως, βλέπουμε ότι ο Αδάμ αμέσως μετά την δημιουργία του είχε Χάρη από τον Θεό, γι’ αυτό τόσο αυτός όσο και η Εύα ζούσαν όπως ακριβώς οι άγγελοι στον Ουρανό.

Ο νεώτερος υιός της παραβολής ζήτησε το μέρος της περιουσίας που του ανήκε: «δός μοι τὸ ἐπιβάλλον μέρος τῆς οὐσίας. Καὶ διεῖλεν αὐτοῖς τὸν βίον. Καὶ μετ ̓ οὐ πολλὰς ἡμέρας συναγαγὼν ἅπαντα ὁ νεώτερος υἱὸς ἀπεδήμησεν εἰς χώραν μακράν, καὶ ἐκεῖ διεσκόρπισε τὴν οὐσίαν αὐτοῦ ζῶν ἀσώτως. Δαπανήσαντος δὲ αὐτοῦ πάντα ἐγένετο λιμὸς ἰσχυρὸς κατὰ τὴν χώραν ἐκείνην, καὶ αὐτὸς ἤρξατο ὑστερεῖσθαι. Καὶ πορευθεὶς ἐκολλήθη ἑνὶ τῶν πολιτῶν τῆς χώρας ἐκείνης, καὶ ἔπεμψεν αὐτὸν εἰς τοὺς ἀγροὺς αὐτοῦ βόσκειν χοίρους. Καὶ ἐπεθύμει γεμίσαι τὴν κοιλίαν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν κερατίων ὧν ἤσθιον οἱ χοῖροι, καὶ οὐδεὶς ἐδίδου αὐτῷ (Λουκ. ιε ́ 12-16).

Μετάφραση: Και είπε ο νεώτερος από αυτούς στον πατέρα· πατέρα, δος μου το μερίδιο της περιουσίας που μου ανήκει. Και ο πατέρας μοίρασε σε αυτούς την περιουσία του. Και ύστερα από λίγες μέρες ο νεώτερος γιός μάζεψε όλα ανεξαιρέτως όσα του είχε δώσει ο πατέρας του και ταξίδεψε σε μακρινή χώρα. Και εκεί σπατάλησε την περιουσία του ζώντας ένα βίο άσωτο, παραλυμένο και ασυλλόγιστο. Όταν ξώδεψε όλα όσα είχε, έπεσε μεγάλη πείνα στη χώρα εκείνη και αυτός άρχισε να στερείται και να πεινά. Και από την πείνα πλέον ζαλισμένος πήγε και προσκολλήθηκε σαν δούλος σε έναν από τους κατοίκους της χώρας εκείνης. Και αυτός τον έστειλε στα χωράφια του, να βόσκη χοίρους. Και επιθυμούσε να γεμίση την κοιλιά του από τα ξυλοκέρατα (=βελανίδια) που έτρωγαν οι χοίροι, αλλά κανείς δεν του έδινε, διότι οι υπηρέτες τα προώριζαν για τους χοίρους.

Η παραβολή στο σημείο αυτό προσαρμόζεται πλήρως προς την πτώση του ανθρώπου και την απομάκρυνσή του από τον Θεό. Θα δούμε τα κεντρικότερα σημεία.

1. Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, ο νεώτερος υιός ζήτησε την ανάλογη περιουσία από τον πατέρα του, που σημαίνει ότι η αμαρτία είναι νεώτερη, ενώ η αρετή είναι πρωτογενής. Ο άνθρωπος πλάστηκε από τον Θεό καθαρός, με την δυνατότητα να φτάσει στην θέωση. Όμως η αμαρτία είναι νεώτερη, «υστερογενές εύρημα», αποτέλεσμα της κακής βούλησης του ανθρώπου.

2. Με την ελευθερία του ο άνθρωπος επέλεξε την απομάκρυνσή του από τον Θεό.

3. Το αμάρτημα του ανθρώπου ήταν ότι ζήτησε την ιδιοποίηση (=να κάνει δικά του) των έργων του Θεού και επεδίωξε να συνεχίσει την ζωή του κατά το δικό του θέλημα και όχι κατά το θέλημα του Θεού. Όπως φαίνεται στην Παλαιά Διαθήκη θέλησε να κάνει υπακοή στον εαυτό του και την λογική του και όχι στο θέλημα του Θεού.

4. Κέντρο των πάντων έθεσε τον εαυτό του και τις επιθυμίες και όχι τον Θεό.

5. Η πτώση του ανθρώπου

Διαβάζοντας την παραβολή του ασώτου υιού παρατηρούμε τις βαθμίδες της πτώσεως, αλλά και την τραγικότητα του νεώτερου υιού. Μπορούμε να τις διαγράψουμε ως εξής:

1. Έκανε δική του την (περι)ουσία,

2. Έφυγε από το σπίτι του,

3. διασκορπισμός της περιουσίας,

4. στέρηση και υποδούλωση.

Μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπει να δούμε την τραγικότητα που διαπράττει ο κάθε άνθρωπος.

Όταν προσπαθεί κανείς να εξαντλήσει όλη την ζωή του στα όρια της βιολογικής του ζωής (φαγητό, διασκέδαση, οικογένεια, σπουδές, καλοπέραση) και να την ερμηνεύσει μόνο λογικά, τότε συνιστά απομάκρυνση από τον Θεό. Ο άνθρωπος αποδημεί σε μακρινή χώρα, χάνει την κοινωνία και ενότητα με τον Θεό. Από την δημιουργία του ο άνθρωπος έχει ψυχή και σώμα, άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους.

Η ψυχή είναι η ζωή του σώματος, αλλά η ζωή της ψυχής είναι το Άγιο Πνεύμα. Έτσι, ο άνθρωπος χωρίς το Άγιο Πνεύμα είναι πνευματικά νεκρός. Μπορεί να κινείται, να εργάζεται, να έχει υψηλή θέση στην κοινωνία, αλλά χωρίς Θεό τα πάντα είναι νεκρά και η ζωή ανούσια.

6. Οι συνέπειες της πτώσεως

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, αναφερόμενος στην πτώση του Αδάμ και της Εύας, λέγει ότι ο άνθρωπος με την αμαρτία έχασε τη θεία Χάρη, σκοτίστηκε το κατ’ εικόνα του, γυμνώθηκε από τη θεία Χάρη με αποτέλεσμα να αισθανθεί γυμνός και στο σώμα.

Οι συνέπειες ήταν φοβερές. Αφού έχασε την θεία Χάρη ήλθε ο θάνατος, πρώτα ο πνευματικός, δηλαδή η απομάκρυνσή του από τον Θεό, και έπειτα ο σωματικός, δηλαδή οι αρρώστιες, η θνητότητα και τελικά αργότερα ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα.

Η ζωή του ανθρώπου χωρίς Θεό, ο Οποίος τον δημιούργησε, είναι πραγματική στέρηση. Τότε, τίποτε δεν έχει νόημα στη ζωή του. Δεν τον ευχαριστεί απολύτως τίποτε, αφού έχασε το πρωτότυπό του, τον Θεό. Χάνει την πραγματική αγάπη, στερείται ακόμη και την αληθινή ελευθερία. Αυτό σημαίνει ότι υποδουλώνεται στους πολίτες της χώρας εκείνης που είναι μακράν της οικίας του πατέρα του, και αυτοί οι πολίτες της Κολάσεως είναι ο διάβολος. Γίνεται υποχείριος του διαβόλου. Αυτή είναι η πραγματική στέρηση και υποδούλωση του ανθρώπου. Πλάστηκε για να είναι αρχοντόπουλο, να μένει στα βασιλικά ανάκτορα και αυτός προτίμησε να παραμένει γυμνός, ρακένδυτος, βοσκός χοίρων, δηλαδή εξαντλείται μόνον στις βιολογικές του δυνάμεις και στην ικανοποίηση των αισθήσεών του.

Λέγαμε προηγουμένως ότι χωρίς το Άγιο Πνεύμα ο άνθρωπος είναι πνευματικά νεκρός. Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος χρησιμοποιεί δύο εικόνες για να κάνει αυτή την πραγματικότητα κατανοητή. Η μία εικόνα είναι του κρέατος χωρίς το αλάτι. Σ’ αυτή την κατάσταση γρήγορα σαπίζει και αναδίδει δυσοσμία φοβερή. Η άλλη εικόνα είναι του νομίσματος που δεν έχει την εικόνα του Βασιλέως επάνω του.

Άλλωστε, ο Ίδιος ο Χριστός είπε: «εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή» (Ιω. ιδ’ 6). Όποιος ζει μακριά από τον Θεό δεν έχει πραγματική ζωή. Γι’ αυτό η ζωή των αμαρτωλών ονομάζεται απλώς ζωή, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι αληθινή ζωή.

Αυτό σημαίνει ότι είναι τραγική. Βρίσκεται φυλακισμένος μέσα στην φυλακή των αισθήσεων, της θνητότητας και της φθοράς. Δεν μπορεί να ατενίσει τον καθαρό ουρανό της ελευθερίας. Βασανίζεται από όλα τα τραγικά προβλήματα της ζωής. Δεν βρίσκει καμιά διαφυγή.

Είναι εξόριστος σε ένα ερημονήσι και δεν υπάρχει ελπίδα σωτηρίας, αν δεν επιστρέψει με την θέλησή του στον Θεό. Ο άνθρωπος μακριά από τον Θεό είναι άσωτος, χάνει την αξία του και την ομορφιά του. Δεν έχει πατέρα, δεν έχει οικία, δεν έχει αγάπη, δεν έχει φίλους. Όλοι τον εκμεταλλεύονται. Γι’ αυτό κάποτε μέσα στην πίκρα του και την τραγωδία του αναζητά τον Θεό.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: 

Η επιθυμία του Βαπτίσματος βρίσκεται ακριβώς σ’ αυτή την προοπτική. Θέλει να αποκτήσει την ζωή, που είναι ο Θεός και να έχει προσωπικές σχέσεις με τον Θεό, που είναι το πρωτότυπό του.

Το Βάπτισμα, μας ελευθερώνει από το προπατορικό αμάρτημα και από τον αιώνιο θάνατο. Μάς καθιστά, μάλιστα, γνήσια τέκνα του Θεού και κληρονόμους της ζωής και της βασιλείας Του.

Η αναζήτηση του Βαπτίσματος δεν έχει κοινωνικό χαρακτήρα, δεν είναι κοινωνική υποχρέωση.

Το άγιο Βάπτισμα είναι δώρο και χάρισμα, γιατί μας δίνεται δωρεάν....
Είναι φώτισμα, επειδή μας φωτίζει και μας λαμπρύνει...
Είναι λουτρό, γιατί ξεπλένει τη λερωμένη ψυχή μας...
Είναι θεία αναγέννηση, γιατί μας κάνει θετούς υιούς του Θεού, αδελφούς του Χριστού και συγκληρονόμους της ουράνιας βασιλείας Του...
Είναι, λοιπόν, το άγιο Βάπτισμα αρχή και δρόμος για την εξοικείωσή μας με τον Θεό.
Και γεννά την επουράνια βασιλεία μέσα μας, γιατί καθαρίζει κάθε αμαρτία με την επίκληση της Αγίας Τριάδας.

Θέλει κάποιος να βαπτιστεί για να επανέλθει από την νέκρωση στην ζωή, από την απώλεια στην εύρεση, από την τραγικότητα στην ειρήνη, από την μακρινή χώρα στην πατρική οικία, από την στέρηση στην πλησμονή, από την ορφάνια στον πατέρα.

ΠΡΟΣΕΥΧΗ:

Μετά από κάθε συνάντηση

Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς. (3)

Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου· ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον· καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. Ἀμήν.

Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.