ΠΡΟΣΕΥΧΗ:
Πριν αρχίσει η κάθε συνάντηση
Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν.
Δόξα σοι, Χριστὲ ὁ Θεός, ἡ ἐλπὶς ἡμῶν, δόξα σοι.
ΘΕΜΑ: Αληθινή & ψεύτικη φιλία
Εισαγωγή
Πόσοι από εσάς έχετε ακούσει τους γονείς σας να σας λένε: «Πρόσεχε τις παρέες σου! Αυτός/ή δεν μου αρέσει για να κάνεις παρέα! Σε παρασύρουν οι φίλοι σου, εσύ δεν ήσουν τέτοιο παιδί! Δεν θα ξαναβγείς από το σπίτι γιατί κάνεις απερίσκεπτα πράγματα με τους φίλους σου! Καλά δεν καταλαβαίνεις ότι ο/η τάδε είναι παλιόπαιδο; Θα σε μπλέξει πουθενά!»
Οι έφηβοι δημιουργούν ομάδες, παρέες. Ο νέος έχει την ανάγκη να ανήκει κάπου την περίοδο που αποκακρύνεται από την οικογένειά του. Και φυσικά οι πρώτες πραγματικές παρέες που δημιουργούνται είναι στη γειτονιά ή στο σχολείο. Στις παρέες δημιουργείται ένα ωραίο, ευχάριστο και χαρούμενο κλίμα με αστεία, ανέκδοτα, συζητήσεις, συμφωνίες, διαφωνίες, παιχνίδι, διασκέδαση, χορό, χαρά, πλάκα. Ειδικά όταν υπάρχει αλληλοκατανόηση και αλληλοσεβασμός αυτή η συντροφιά και η παρέα γίνεται πολύ καλή.
Πολλές φορές οι φιλίες σταδιακά παύουν να έχουν προσωπικό χαρακτήρα. Πολλά παιδιά βρίσκουν “φίλους”με την βοήθεια του κινητού τους τηλεφώνου χρησιμοποιώντας το facebook ή το messenger ή κάποιο από αυτά που ονομάζουμε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ή Αποβλάκωσης. Δυστυχώς επικοινωνούν με αγνώστους υποτιθέμενους νέους φίλους, αν είναι φιλία αυτό...
Η φιλία στην εφηβεία είναι πρωταρχικής σημασίας για τον έφηβο. Είναι η πρώτη σοβαρή του προσπάθεια να ενταχθεί σε ένα κοινωνικό σύνολο, στο οποίο πλέον υπάρχουν κριτήρια αποδοχής ή μη.
Τι σημαίνει φιλία και ποια η διαφορά της γνήσιας φιλίας από την παρέα;
Με τον όρο φιλία εννοούμε την ουσιαστική επικοινωνία, πνευματική και ψυχική, μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ανθρώπων, η οποία βασίζεται στην αμοιβαία αγάπη και τον αλληλοσεβασμό ίδιου ή διαφορετικού φύλου.
Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η αμοιβαία αφοσίωση και κατανόηση, χωρίς να υπάρχει συμφέρον, κίνητρο ή ιδοτελής στόχος. Είναι να εμπιστεύεται ο ένας τον άλλον, και να είναι ειλικρινείς μεταξύ τους. Η φιλία δεν καθορίζεται από την φυλή, το χρώμα, την εθνικότητα ή την ηλικία .
Η φιλία βοηθάει σημαντικά στην κοινωνικοποίηση των παιδιών και στην ανάπτυξη υγιών σχέσεων στους ενήλικες. Οι φιλίες αρχίζουν να χτίζονται πριν την περίοδο της ενηλικίωσης, συνήθως στην εφηβεία. Παίζει ρόλο στην ανάπτυξη του ατόμου, της προσωπικότητας, της σωματικής και ψυχικής υγείας.
Οι φιλίες είναι γεγονός ότι αποτελούν ένα σημαντικό και αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας. Είναι γνωστό ακόμα ότι η φιλία δεν είναι μια εύκολη ή απλή υπόθεση.
Για πολλούς ανθρώπους το να κάνουν ή να διατηρούν φίλους είναι δύσκολο. Αντιθέτως όταν μιλάμε για "σκέτη παρέα", τα κίνητρα είναι διαφορετικά. Εδώ δεν συναντιόμαστε για να μοιραστούμε τη ζωή στην ολότητά της, αλλά μόνο για να ευχαριστηθούμε κάποια συγκεκριμένα, πράγματα, που τυγχάνει να μας αρέσουν και των δύο, τριών ή περισσοτέρων.
Τα χαρακτηριστικά των γνήσιων φίλων
Σέβονται τη διαφορετικότητα σου χωρίς να προσπαθούν να σε αλλάξουν.
Οι πραγματικοί φίλοι σε δέχονται και σε εκτιμούν για αυτό που είσαι, δεν προσπαθούν να σε αλλάξουν σε κάτι άλλο, είσαι μοναδικός για αυτούς με όλες τις ιδιαιτερότητες σου! Το ότι ας πούμε έχετε διαφορετικό στυλ, ακούτε διαφορετική μουσική ή έχετε διαφορετικά χόμπι δεν δυσκολεύει σε τίποτα τη φιλία σας αλλά ίσα ίσα σας δίνει την ευκαιρία να δοκιμάσετε μαζί καινούργια πράγματα και να περνάτε τελικά καλά σε όλα τα μέρη.
Οι πραγματικοί φίλοι ξέρουν να ακούνε με αφοσίωση.
Πόσες φορές έχεις προσπαθήσει να μιλήσεις με κάποιον, αλλά η κουβέντα γρήγορα γυρνά στα δικά του προβλήματα και ανησυχίες; Αντίθετα, οι ουσιαστικοί φίλοι είναι οι καλύτεροι ακροατές, πρόθυμοι να ακούσουν ό,τι σε απασχολεί από το πιο σημαντικό μέχρι το πιο χαζό. Συναισθάνονται και συμπονούν και ποτέ οι συζητήσεις μαζί τους δεν είναι μονόπλευρες.
Είναι πάντα εκεί για μας, ακόμα κι αν βρίσκονται μακριά.
Ένα πολύτιμο δώρο που σου προσφέρει ένας φίλος είναι η προσοχή του και η παρουσία του στις σημαντικές στιγμές σου, στις χαρές αλλά και στις δυσκολίες. Ο πραγματικός φίλος είναι αυτός που θα τρέξει κοντά σου όταν τον χρειάζεσαι για να σε στηρίξει. Ακόμα κι αν όμως δεν καταφέρει να βρεθεί κοντά σου, θα επιχειρήσει με κάθε τρόπο να βοηθήσει και να σε στηρίξει ακριβώς σαν να ήταν εκεί!
Είναι ειλικρινείς και μας λένε πότε είμαστε λάθος.
Όλοι κάνουμε λάθη, κι όταν φτάνει εκείνη η στιγμή οι αληθινοί φίλοι είναι αυτοί που πρώτοι θα το εντοπίσουν και με καλοπροαίρετο τρόπο θα σου το πουν. Οι καλοί οι φίλοι βέβαια δεν μας «γλείφουν τα αυτιά». Είναι εκεί για να μας ανυψώνουν μεν το ηθικό, αλλά και για να μας προσγειώνουν στην πραγματικότητα. Μαζί με τα θετικά που κάνουμε, είναι έτοιμοι να μιλήσουν και για τα αρνητικά, αλλά να μας στηρίξουν και στα δύο. Ο πραγματικός φίλος, όμως, θα σου πει πάντοτε αυτό που έχει στο μυαλό του χωρίς περιστροφές.
Μας εξελίσσουν.
Οι πραγματικοί φίλοι σε βοηθούν να εξελιχθείς, να επιδιώκεις την καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου και να προσπαθείς γι’ αυτή. Σε εμπνέουν, σου δίνουν δύναμη και θα σε κάνουν καλύτερο απλά με το να είσαι φίλος τους, διότι μια πραγματική, ειλικρινής και αμοιβαία φιλία σημαίνει αυτόματα ότι όλα τα όμορφα πράγματα που βλέπεις θα σε κάνουν να θέλεις να γίνεις καλύτερος και αντίστροφα στον φίλο σου.
Το σπίτι της φιλίας
• Το σπίτι της φιλίας αποτελείται από την αλληλεπίδραση 4 συναισθημάτων. Από την αλληλεγγύη, την αμοιβαιότητα, την συμπάθεια κ την αγάπη.
• Αλληλεγγύη σημαίνει η ανεπτυγμένη μέριμνα του ενός για τον άλλο. Μεριμνά, νοιάζεται ενδιαφέρεται για τον άλλο.
• Αμοιβαιότητα σημαίνει ότι εάν προσανατολίζομαι προς εσένα, προσανατολίζεσαι κι εσύ προς εμένα. Αμοιβαιότητα σημαίνει = η ισχύς, η ύπαρξη μιας ιδιότητας στον ίδιο βαθμό σε δύο πρόσωπα: η αμοιβαιότητα αισθημάτων, η ανταπόδοση, η ανταλλαγή.
• Συμ-πάθεια με την έννοια την συναίσθησης της κατάστασης του άλλου... εν-συναίσθηση καλείται η κατανόηση της συμπεριφοράς ενός άλλου με βάση τη βίωση και συμπεριφορά του ίδιου του ατόμου.
• Αγάπη με την έννοια της έστω μικρής θυσίας του εγώ για το εσύ. Όχι μόνο συναισθηματική, στην σφαίρα του μυαλού και μόνο εσωτερική. Θυσιάζω χρόνο, χρήμα, κουράζομαι για τον άλλο κ.λπ.
• Όλα αυτά στην απόλυτη μορφή τους και στην απόλυτη ταύτιση των φίλων φθάνει στην θυσία του εαυτού. Το σημαντικό είναι ο εαυτός μου να έχει αποδεχθεί και να έχει συνειδητοποιήσει τα ελαττώματα και τις διαφορές με τον άλλο παρά τις ομοιότητες που έχουν.
• Με αυτά τα κριτήρια μπορούμε να δούμε καθαρά ποιοι είναι οι φίλοι μας... ή ποιοι απλά μας αγαπούν ή αγαπάμε, αλλά φίλοι μας δεν είναι...
Περί φιλίας του Αγίου Νεκταρίου
ΦΙΛΙΑ ΕΙΝΑΙ: αγάπη υγιούς ψυχής προς ψυχή επίσης υγιή. Η φιλία ως απόρροια υγιούς ψυχής είναι ιερή, αγνή, ακέραιη, πιστή, σταθερή, ειλικρινής, θαρραλέα, αληθινή, αιώνια. Η φιλία είναι αρετή, γιατί θεμελιώνεται στο ήθος και την καλή διαγωγή της υγιούς ψυχής γι’ αυτό και μόνο με την αρετή συνάπτεται και αυτής γίνεται εραστής και αυτήν αγκαλιάζει, μένοντας μαζί της πάντοτε. Η φιλία σαν αρετή, έλκεται από το όμοιο και αναπαύεται με τις συγγενείς αρετές. Είναι σύνδεσμος δύο όμοιων ψυχών.
Είναι πάθος συνετής ψυχής και συνδέει τους φίλους με σφοδρή αγάπη. Συνδέει δε με πόθο τους ανθρώπους που έχουν από τη φύση τους την τάση να διασπώνται. Η φιλία έχει σταθερό και ασυμβίβαστο ήθος. Είναι η φιλία ένα είδος ηθικής ευχαρίστησης, που κατευχαριστεί την ψυχή. Η φιλία υπομένει πάντα, συμπάσχουσα και συμπαραστεκόμενη. Ο Αριστοτέλης έχει πει: «Φιλία είναι μία ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα».
Η φιλία είναι πιο δυνατή από τη συγγενική αγάπη, διότι η μεν συγγενική αγάπη είναι έργο ανάγκης, η φιλία όμως βασίζεται στη θέληση. Η φιλία υπαγορεύει ευλάβεια προς τα ιερά των φίλων, αγνότητα στη συμπεριφορά, ακεραιότητα στα ήθη, πίστη στον χαρακτήρα, σταθερότητα στις αποφάσεις, ειλικρίνεια στους λόγους, θάρρος στο να ειπωθούν τα ορθά και ωφέλιμα και στο να λέγεται η αλήθεια.
Η φιλία είναι το στήριγμα για την ευτυχία δύο αγαθών ανθρώπων, γιατί μόνο μεταξύ αγαθών ανθρώπων μπορεί να αναπτυχθεί η αληθινή φιλία. Ο Πλάτων λέει: «Φιλία είναι η ομόνοια υπέρ των καλών και δικαίων ́ η θέληση για κοινό τρόπο ζωής, ίδιος τρόπος σκέψης και πράξης, ζωή με αρμονία και καλή διάθεση ώστε να υπάρχει ομόνοια, συνοδοιπορία τόσο στα ευχάριστα, όσο και στα δυσάρεστα».
Τρία είναι τα είδη της φιλίας. α) Αυτή που βασίζεται στην αρετή, β) αυτή που θεμελιώνεται στο συμφέρον και γ) αυτή που υπάρχει από συνήθεια. Άριστη όμως είναι η χάριν της αρετής φιλία, (ή αλλιώς πνευματική φιλία) γιατί τη στερεώνει η αρετή της αγάπης.
Περί ανειλικρινούς φιλίας
Ο ανειλικρινής φίλος είναι άνθρωπος ιδιοτελής = συμφεροντολόγος, άφιλος = αυτός που δεν έχει φίλους, κρυψίνους = αυτός/αυτή που αποκρύπτει, που δεν φανερώνει την πραγματική του σκέψη, εγωιστής, υποκριτής = αυτός που προβάλλει στους άλλους ψεύτικα αισθήματα, που συμπεριφέρεται αποκρύπτοντας στις πραγματικές σκέψεις και διαθέσεις του.
Φοράει το προσωπείο της φιλίας για να ωφεληθεί από οτιδήποτε χρήσιμο μπορεί να προκύψει. Λέει ψέματα όταν μιλάει για φιλία και έχει δόλο μέσα του όταν παριστάνει τον αφοσιωμένο.
Ο ίδιος θέλει τη βοήθεια του φίλου του όταν όμως εκείνος του ζητάει βοήθεια, την αρνείται, προφασιζόμενος χίλιες δυο δικαιολογίες.
Επιδεικνύει φιλία όταν όλα πάνε καλά, αλλά όταν ό φίλος του περνάει δύσκολα τον απαρνείται. Τον θυμάται όταν αυτός είναι ευτυχισμένος και από μακριά ζητάει να μάθει γι’ αυτόν. Εύχεται ευτυχία σ’ αυτόν πού ήδη ευτυχεί και υγεία στον υγιή.
Σ’ αυτόν πού πράττει σωστά, του εύχεται ευπραγία. Ενώ έχει δόξα, του εύχεται ευδοξία κι ενώ ό φίλος του είναι πλούσιος, του στέλνει πλούσια δώρα κάνει δε ότι μπορεί για να δείξει φιλία προς επίδειξη.
Τον ξεχνάει όμως γρήγορα όταν πέσει σε ατύχημα και δεν ρωτάει γι’ αυτόν. Ενώ είναι γείτονας του, δεν ενδιαφέρεται τον αποφεύγει και τον καταριέται. Του καταλογίζει ανοησία για το γεγονός ότι δυσκολεύεται κάπου, τον ξεχνάει στην ασθένεια του, δεν τον πλησιάζει στη δυστυχία του, σαν ατυχήσει τον αποστρέφεται, ταπεινωμένο τον εξουθενώνει, όταν πτωχεύσει δεν θέλει καν να τον βλέπει, όταν πεινάει δεν τον φροντίζει, ακόμα και όταν πάει να πεθάνει δεν τον ελεεί- Τέτοιος είναι ό ανειλικρινής φίλος.
Παραδείγματα αληθινής, πνευματικής φιλίας
Δύο σημαντικές φιλίες από τις οποίες θα μπορούσαμε να παραδειγματιστούμε.
Η φιλία ανάμεσα στον Ιωνάθαν και τον βασιλιά Δαυίδ
Ο Ιωνάθαν και ο Δαβίδ λοιπόν έμοιαζαν πολύ— είχαν ισχυρή πίστη στον Θεό και βαθιά αγάπη για Εκείνον. Αυτό ήταν το ιδανικότερο θεμέλιο για τη φιλία που αναπτύχθηκε μεταξύ τους. Τι και αν ο Ιωνάθαν ήταν ένας ισχυρός πρίγκιπας κοντά 50 ετών, ενώ ο Δαβίδ ένας ταπεινός βοσκός ίσως ούτε καν 20 χρονών; Αυτές οι διαφορές δεν είχαν καμιά σημασία.
Η διαθήκη (συμφωνία) που έκαναν προστάτεψε πολύ τη φιλία τους. Με ποιον τρόπο; Βλέπετε, ο Δαβίδ γνώριζε τι σκοπό είχε για αυτόν ο Θεός— ήξερε ότι θα γινόταν ο επόμενος βασιλιάς του Ισραήλ! Το κράτησε άραγε κρυφό αυτό από τον Ιωνάθαν; Προφανώς όχι. Οι καλές φιλίες όπως η δική τους διατηρούνται με ειλικρινή επικοινωνία, όχι με μυστικά και ψέματα.
Πώς μπορεί να ένιωσε ο Ιωνάθαν όταν έμαθε την προοπτική του Δαβίδ; Δεν αποκλείεται να έτρεφε μέχρι τότε την ελπίδα να γίνει εκείνος μια μέρα βασιλιάς και να διορθώσει τα λάθη του πατέρα του; Η Γραφή δεν μας λέει αν ο Ιωνάθαν αντιμετώπισε κάποια εσωτερική πάλη. Μας λέει μόνο το σημαντικότερο, ότι ήταν όσιος και πιστός. Δεν του ήταν δύσκολο να καταλάβει ότι το πνεύμα του Θεού ήταν πάνω στον Δαβίδ. (1 Σαμουήλ 16:1, 11-13). Έτσι λοιπόν, κράτησε τον όρκο του και συνέχισε να θεωρεί τον Δαβίδ φίλο του, όχι ανταγωνιστή. Αυτό που ήθελε ήταν να γίνει το θέλημα του Θεού.
Η φιλία τους αποδείχτηκε μεγάλη ευλογία. Τι μαθαίνουμε από την πίστη του Ιωνάθαν; Κάθε πιστός άνθρωπος στο Θεό πρέπει να αντιλαμβάνεται τη μεγάλη αξία της φιλίας. Οι φίλοι μας δεν είναι ανάγκη να έχουν ίδια ηλικία ή ίδιο υπόβαθρο με εμάς. Αν όμως έχουν γνήσια πίστη, θα μας ωφελούν απερίγραπτα. Ο Ιωνάθαν και ο Δαβίδ ενίσχυσαν και ενθάρρυναν πολλές φορές ο ένας τον άλλον. Και αυτό ήταν κάτι που το χρειάζονταν και οι δύο, μιας και η φιλία τους θα δοκιμαζόταν ακόμη περισσότερο…
Η φιλία ανάμεσα στον Άγιο Γρηγόριο και στον Άγιο Βασίλειο:
Ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος συναντήθηκαν και γνωρίστηκαν για πρώτη φορά στα χρόνια των γυμνασιακών τους σπουδών, στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, την ξακουσμένη πολιτεία με τους περίφημους ρήτορες, τη «μητρόπολη των επιστημών», όπως τη λέγανε.
Και οι δύο είχαν άριστη επίδοση στα μαθήματα, εξαιρετικές ικανότητες και το σπουδαιότερο: σταθερό και ακέραιο χαρακτήρα. Έγιναν φίλοι αλλά σύντομα οι δρόμοι τους χώρισαν. Ο Βασίλειος έφυγε για ένα διάστημα στην Κωνσταντινούπολη και επέστρεψε αργότερα όταν ο Γρηγόριος είχε ήδη φύγει για να συνεχίσει τις σπουδές του στην Αθήνα.
Πόσο ωραία περιγράφει ο άγιος Γρηγόριος τα χρόνια εκείνα της νεανικής τους φιλίας!
«Σπουδάζαμε φιλοσοφία, μέναμε στην ίδια στέγη, με το ίδιο φαγητό... Κυριαρχούσαν στην ψυχή μας οι ίδιες ελπίδες, για πράγμα πολύ ζηλευτό, για την παιδεία, και ενώ είχαμε αποκλείσει τον φθόνο από την ψυχή μας, καλλιεργούσαμε τον ζήλο. Αγωνιζόμαστε δηλαδή και οι δύο, όχι πως να πάρει καθένας το πρωτείο για τον εαυτό του, αλλά πως να το παραχωρήσει στον άλλο.
Ο καθένας θεωρούσε την πρόοδο του άλλου σαν δική του πρόοδο. Και τόσο είμαστε ψυχικά ενωμένοι, ώστε φαινόμασταν σαν να ήμασταν μία ψυχή σε δύο σώματα... Στις φιλικές μας σχέσεις δεν συναναστρεφόμαστε με νέους ανήθικους η άλλους εριστικούς, αλλά με νέους ηθικούς και ήρεμους. Διότι το ξέραμε καλά πως είναι πιο εύκολο να πάρει κανείς του άλλου την κακία, παρά να του μεταδώσει την αρετή, όπως είναι ευκολότερο να κολλήσει κανείς αρρώστια από τον άλλο παρά να του χαρίσει υγεία».
Και συνεχίζει ο κατοπινός μεγάλος Ιεράρχης, ο Θεολόγος Γρηγόριος: «Δύο μονάχα δρόμους γνωρίζαμε: Τον δρόμο για την εκκλησία και τον άλλον για τη σπουδή. Τους άλλους τους είχαμε αφημένους για όσους επιθυμούσαν τις ειδωλολατρικές γιορτές, τα θέατρα, τα πανηγύρια, τα συμπόσια»... «Αν είχαν κι έδειχναν με περηφάνια οι άλλοι τίτλους και μεγάλα ονόματα, εμείς ένα τίτλο θεωρούσαμε μεγάλο: και στην πράξη και στο όνομα να λεγόμαστε και να είμαστε πραγματικά Χριστιανοί». Και με στοργή πατρική μας δίνει την πολύτιμη πείρα του: «Σε μας – γράφει – η αμαρτωλή ζωή της Αθήνας δεν προξένησε απολύτως καμιά ζημιά, γιατί είχαμε τη διάνοιά μας καλά στεριωμένη και φραγμένη ολόγυρα με πίστη».
Τι δύναμη στ’ αλήθεια έχει η χριστιανική φιλία! Θωρακίζει πνευματικά τους χριστιανούς νέους αλλά και δίνει φτερά στην ψυχή για να εργαστεί με ζήλο ιεραποστολικό για να λάμψει μέσα στον κόσμο το φως του Χριστού!
Ως Συμπέρασμα μπορούμε να πούμε:
Η φιλία μπορεί να ανήκει στις ανώτερες και σπουδαιότερες σχέσεις, που μπορεί να δημιουργήσει ο άνθρωπος, όμως, δεν είναι πάντα ιδανική και τίμια. Γι’ αυτό χρειάζεται πολύ προσοχή στην επιλογή του κατάλληλου προσώπου ως φίλου.
Τίποτα δεν είναι δεδομένο και δεν μας χαρίζεται, αν δεν παλέψουμε γι’ αυτό. Όποιος, λοιπόν, από εσάς έχει βρει στο πρόσωπο κάποιου άλλου ανθρώπου, τον ιδανικό για εκείνον φίλο, τότε είναι συνετό να προσπαθεί να μην τον χάσει από την ζωή του.
Ωστόσο στην εφηβεία τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Γιατί αυτόν που θεωρείς φίλο σου, στο μέλλον αποδεικνύεται κάλπικος, ή προσωρινός.
Βέβαια η πνευματική εν Χριστώ φιλία επειδή στηρίζεται σε γερές βάσεις, έχει περισσότερη διάρκεια η οποία μπορεί να φθάσει στην αιωνιότητα.
ΠΡΟΣΕΥΧΗ
Μετά από την κάθε συνάντηση
Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς. (3)
Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου· ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον· καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. Ἀμήν.
Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.
