Σήμερα μιλήσαμε για την Αυτογνωσία και κατάκριση.
Το να γνωρίζει κάποιος καλά τον εαυτό του σε όλες του τις εκφάνσεις.
Ο άνθρωπος που έχει αυτογνωσία γνωρίζει τα ελαττώματα αλλά και προτερήματα του.
Ένα μεγάλο εμπόδιο της αυτογνωσίας είναι η υπερηφάνεια. Η υπερηφάνεια δεν μας αφήνει να δούμε καθαρά τα ελαττώματα και τα προτερήματά μας. Για την ακρίβεια βλέπουμε μόνο τα προτερήματα, αλλα και περισσότερα απ΄όσα έχουμε στην πραγματικότητα. Πολλές φορές βλέπουμε και τα ελαττώματα σαν προτερήματα. (π.χ. ζήλεια).
Όμως ο άνθρωπος έχει όμως και χαρίσματα, τα οποία είναι χαρισμένα απο τον Θεό. Όλα τα καλά που έχουμε είναι δικά του και είναι καλό να τα αξιοποιήσουμε προς δόξαν Θεού.
Είναι η καταδικαστική απόφαση που παίρνουμε εναντίον της ενέργειας κάποιου άλλου χωρίς να έχουμε γνώση για εκείνα που θα πούμε για εκείνον.
Ο άνθρωπος που
έχει αυτογνωσία είναι αδύνατον να κατακρίνει τον αδελφό του. Και αυτό συμβαίνει
γιατί δεν θα έχει χρόνο να κοιτάξει και να κρίνει τον πλησίον του αλλά θα
βλέπει τα δικά του χάλια. Η κατάκριση γεννιέται πάντοτε εκεί που δεν υπάρχει αγάπη. Η αγάπη
εξαφανίζει την κατάκριση.
Άρα δεν θα πρέπει να γινόμαστε δικαστές των άλλων. Άλλα θα πρέπει σε όλα
αυτά να υπάρχει διάκριση, για να μπορούμε να διακρίνουμε αν ο
άλλος θα δεχτεί την παρατήρησή μας ή όχι.
Α. Αυτογνωσία (θηλυκό) σημαίνει:
- το να γνωρίζει κάποιος καλά τον εαυτό του σε όλες του τις εκφάνσεις
- γνώρισε τον εαυτό σου
- ότι έχει το γνώθι σαυτόν, δηλαδή έχει επίγνωση του εαυτού του, των ικανοτήτων του, των δυνατοτήτων του.
Πως θα έχουμε αυτογνωσία;
Η μεγαλύτερη επιστήμη για τον άνθρωπο, γράφει ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, είναι η γνώση του εαυτού του.
Εν συντομία, ας πούμε ότι στην ορθόδοξη πνευματική παράδοση ο δρόμος που οδηγεί στην αυτογνωσία (που είναι πολύ βασική έννοια στην Ορθοδοξία) έχει δύο άξονες:
α) ποιος πραγματικά είμαι
β) ποιος είμαι προσκαλεσμένος να γίνω.
Προσκαλεσμένος όχι από «το σύμπαν» ή κάτι άλλο αόριστο και ουδέτερο, αλλά από το Θεό της αγάπης, τον Ιησού Χριστό.
- Ποιος είμαι;
Τι; Καλύτερος; Τελειότερος;
Θα πω: να γίνω αυτό που με έχει καλέσει ο Θεός να γίνω. Άγιος.
- Η υπερηφάνεια δεν μας αφήνει να δούμε καθαρά τα ελαττώματα και τα προτερήματά μας. Για την ακρίβεια βλέπουμε μόνο τα προτερήματα, αλλα και περισσότερα απ΄ όσα έχουμε στην πραγματικότητα. Πολλές φορές βλέπουμε και τα ελαττώματα σαν προτερήματα, π.χ. ζήλεια.
- Νομίζουμε ότι είμαστε σε όλα ικανοί, ενώ αυτό δεν ισχύει. Ο καθένας από εμάς έχει ικανότητες σε διαφορετικά πράγματα, κάτι που είναι και λογικό. Μπορούμε να κάνουμε πολλά, αλλά δεν τα κάνουμε όλα με επιτυχία. Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνουμε να συνεργαζόμαστε και να βοηθάμε τον άλλον να κάνει κάτι που δεν μπορεί ο ίδιος.
- Τι πρέπει να αποδεχτούμε;
- Έχει όμως και χαρίσματα, τα οποία είναι χαρισμένα από τον Θεό. Όλα τα καλά που έχουμε είναι δικά του και είναι καλό να τα αξιοποιήσουμε προς δόξαν Θεού, π.χ. δικηγόρος
- Να είμαστε ο εαυτός μας και να μην προσπαθούμε να αποδείξουμε κάτι επαινεύοντας τον εαυτό μας στους άλλους.
- Αν προσπαθήσουμε πρώτα να αρέσουμε στον Θεό και μετά στους άλλους, τότε δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε αν θα γίνουμε αποδεκτοί από τους άλλους αν έχουμε πρώτα την έγκριση του Θεού.
Σχολιασμός
Ως εκ τούτου, η ανάγνωση του "Γνώθι Σαυτόν" αποτελεί πολύτιμο βοήθημα σε μια εποχή όπου η ιδιότητα του χριστιανού είναι για πολλούς ένα έθιμο χωρίς απαιτήσεις ή αποτελεί θέμα γούστου. Μια υπενθύμιση ότι "ουδέ των καθευδόντων και βλακευόντων εστίν η βασιλεία του Θεού, αλλά βιασταί αρπάζουσιν αυτήν" (Κλήμης Αλεξανδρείας).
Β. Κατάκριση (θηλυκό) σημαίνει:
- Είναι η καταδικαστική απόφαση που παίρνουμε εναντίον της ενέργειας κάποιου άλλου χωρίς να έχουμε γνώση για εκείνα που θα πούμε για εκείνον
- αποδοκιμασία
- επίκριση
- επιτίμηση
- μομφή
- ψόγος
Ο όσιος Εφραίμ ο Σύρος ζητά ως δώρο από τον Θεό δύο πράγματα μέσω της ευχής του "Ναι,Κύριε Βασιλευ, δωρησαι μοι του οραν τα εμά πταισματα και μη κατακρινειν τον αδελφον μου,οτι ευλογητος ει εις τους αιωνας των αιωνων.Αμήν”.
Το ένα είναι η αυτογνωσία: “Του οραν τα πταισματα” να βλέπω δηλαδή τα δικά μου πταίσματα,τις δικές μου αμαρτίες.
Και το δεύτερο είναι η κατάκριση. Ο όσιος Πατέρας συνδέει την αυτογνωσία και την κατάκριση διότι αυτός που έχει αυτογνωσία είναι αδύνατον να κατακρίνει τον αδελφό του. Και αυτό συμβαίνει γιατί δεν θα έχει χρόνο να κοιτάξει και να κρίνει τον πλησίον του αλλά θα βλέπει τα δικά του χάλια. (π.χ. μοναχός)
Ο Φαρισαίος κατέκρινε τις πράξεις του Τελώνη και κατακρίθηκε. Ο Τελώνης έβλεπε τα δικά του χάλια και δικαιώθηκε.
Η κατάκριση γεννιέται πάντοτε εκεί που δεν υπάρχει αγάπη.Η αγάπη εξαφανίζει την κατάκριση. Ποιά μητέρα θα βγει έξω στην γειτονιά για να κατηγορήσει το παιδί της; Σπάνια. Συνήθως το αγαπά και το δικαιολογεί. Γι αυτο δεν θα έπρεπε να κρίνουμε τους άλλους γιατί δεν ξέρουμε τι έχει περάσει τη ζωή του, αλλά θα έπρεπε να τον δικαιολογούμε.
Ο Ιερός Χρυσόστομος τονίζει: “Δεν πρέπει να ειρωνεύεσαι αυτόν που φταίει, ούτε να τον προσβάλλεις, αλλά να νουθετείς. Ούτε να κατηγορείς, αλλά να συμβουλεύεις. Ούτε άπονα να επιτίθεσαι, αλλά φιλόστοργα να διορθώνεις. Θα πεις. Τι λοιπόν αν πορνεύει ο άλλος δεν θα του πω ότι είναι κακό πράγμα η πορνεία, ούτε αυτόν που ασελγεί δε θα τον διορθώσω; Ναι,όχι όμως ως εχθρός που ζητά να καταδικάσει τον άλλον, αλλά σαν γιατρός που δίνει φάρμακα για να θεραπεύσει".
Όχι να γινόμαστε δικαστές των άλλων. Άρα θα πρέπει σε όλα αυτα να υπάρχει διάκριση, για να μπορούμε να διακρίνουμε αν ο άλλος θα δεχτεί την παρατήρησή μας ή όχι.
Αντιμετώπιση:
- Αυτογνωσία
- Αγάπη
Δεν θα πρέπει να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους, αλλά μόνο με τον Χριστό. Κατά Θεόν πένθος… για την μετάνοιά μας. Με την "Μνήμη θανάτου" δεν θα κατακρίνεις τους άλλους, αλλά θα παλεύει για την ψυχή του.
Συμπέρασμα:
Ο άνθρωπος δεν θα μπορέσει ποτέ να νιώσει το γέμισμα της ψυχής του αν κατηγορεί. Συνεχώς θα αισθάνεται το άδειασμα της ψυχής του, αφού το πνεύμα του Θεού θα τον εγκαταλείπει. Γι΄ αυτο θα πρέπει να υψώσουμε φωνή ικεσίας όπως ο Όσιος Εφραίμ και να πούμε την ευχή του “Ναι, Κύριε Βασιλευ, δωρησαι μοι του οραν τα εμά πταίσματα και μη κατακρίνειν τον αδελφον μου, ότι ευλογητος ει εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν”.
