ΘΕΜΑ 25.3 Περί σεβασμού ο λόγος

Η προσευχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής:

Πριν αρχίσει η κάθε συνάντηση

Εἰς τὸ ὅνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν.

Δόξα σοι, Χριστὲ ὁ Θεός, ἡ ἐλπὶς ἡμῶν, δόξα σοι.

Η ευχή του Αγίου Εφραίμ του Σύρου

“Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, καί ἀργολογίας μή μοι δῷς.

Πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονής καί ἀγάπης χάρισαίμοι τῷ σῷ δούλῳ.

Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁράν τά ἐμά πταίσματα, καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου, ὅτι εὐλογητός εἶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν.”

ΘΕΜΑ: Περί σεβασμού ο λόγος

Στόχος Μέσου και Ανώτερου:
• Να μάθουν τα παιδιά την έννοια και την αξία του σεβασμού.

• Να κατανοήσουν πόσο σημαντικό είναι στη ζωή μας.

• Να αντιληφθούν πού κάνουν λάθος και δεν δείχνουν σεβασμό.

• Και τέλος να αντιληφθούν ότι έλλειψη σεβασμού = έλλειψη αγάπης.

[ Παρακαλούμε να διαβάσετε το παρακάνω κείμενο με έμφαση και να το σχολιάσετε διεξοδικά με τα παιδιά σας, για να αντιληφθούν την μεγάλη σημασία του σεβασμού, η οποία αρχικά διδάσκεται στο σπίτι μας. Μετά το κείμενο σας δίνουμε μερικά στοιχεία για τον εμπλουτισμό της συζήτησης] •

«Σήμερα ήταν μια πολύ δύσκολη μέρα. Ξεκίνησα το πρωί για το σχολείο νωρίτερα γιατί είχα ακούσει ότι θα κάνει πολύ κρύο και ίσως να χιονίσει... Στη στάση του λεωφορείου γινόταν χαμός. Πέρασε το πρώτο, πέρασε το δεύτερο... Τίποτα! Δεν μπορούσα να μπω από την πολυκοσμία. Στο τρίτο λεωφορείο τελικά μπήκα και κάθισα κιόλας!

Δεν πρόλαβα να χαρώ την θεσούλα μου και αμέσως ένας κύριος ίσα με την ακρόπολη στην ηλικία, με ρωτάει αν μπορώ να του παραχωρήσω την θέση μου γιατί τάχα τον πονάνε τα πόδια του. «Σε 3 στάσεις θα κατέβω, οπότε μπορείς να περιμένεις. Δεν είναι κ τόσος πολύς χρόνος. Και μένα με πονάνε τα πόδια μου και ξύπνησα και 2 ώρες νωρίτερα σήμερα», ήταν η απάντησή μου. Άκου να δεις φίλε μου, βρήκαμε τώρα, όλους τους πονάνε τα πόδια τους. Πού πας γέρος άνθρωπος πρωί πρωί; Κάτσε σπίτι σου!

Τελοσπάντων έφτασα στο σχολείο και εκεί μία από τα ίδια... Πάω να μπω στην αίθουσα και αμέσως ο καθηγητής να μου την πει επειδή άργησα.«Πας καλά; Ξέρεις τι έχω περάσει μέχρι να φτάσω;», του λέω. Ο κακός χαμός ακολούθησε! «Είσαι αγενής, δεν σέβεσαι τίποτα, μίλα καλύτερα...» και τέτοια , μου είπε! Γενικά στο σχολείο κοιμόμουν όρθιος. Δεν έβλεπα την ώρα να γυρίσω σπίτι και να την πέσω.

Και αυτή η ευλογημένη ώρα έφτασε! Μπαίνω λοιπόν στο σπιτάκι μου πεινασμένος και νυσταγμένος... «Μάνα;; Ρε μάνα τι φαΐ έχεις φτιάξει σήμερα;», ρωτάω. Για να πάρω την εξής κουφή απάντηση. «Μπάμιες»... Μου άναψαν τα λαμπάκια!.. «Μπάμιες;; Είναι δυνατόν;; Δεν πας καλά. Να κάτσεις και να τις φας μόνη σου αυτές τις αηδίες που φτιάχνεις. Α! και πέσε κανένα χρήμα να πάω να πάρω σουβλάκια...», της λέω.

Μάλλον σήμερα είχαν όλοι όρεξη... Το τι άκουσα δεν λέγεται...Τι τεμπέλη με είπε, τι αχαΐρευτο, τι μουλάρι, τι γαϊδούρι... Τελικά τι είμαι;;; Γαϊδούρι ή μουλάρι; Και το χειρότερο; Έφαγα και τις μπάμιες... Ε, λέω μετά από όλα αυτά θα ηρεμήσω! Θα πάω στο δωμάτιο μου και επιτέλους θα την πέσω.... θα βάλω τ’ ακουστικά ν’ ακούσω λίγη μουσική... Δεν έλεγα τίποτα άλλο καλύτερα;;

Να και ο πατέρας μου....Ξαφνικά ακούω μια τσιρίδα, τη μάνα μου δηλ.: «Ρε Γιώργο τόσο αναίσθητος είσαι πια; Δεν σέβεσαι τον κόπο μου;; Μπαίνεις μέσα στο σπίτι με τα λασπωμένα παπούτσια; Μαύρη η ώρα που σε παντρεύτηκα! Τέτοιο γαϊδούρι δεν έχω ξαναγνωρίσει!».

«Άκου να δεις Μαρία, αν δεν σου αρέσει μάζεψε τα πράγματά σου και δρόμο! Έχω την κούρασή μου έχω και τις υστερίες του. Αν δεν είσαι καλά στα μυαλά σου να πάρεις χάπια και να βάλεις ζουρλομανδύα... Κατάλαβες;; Και κλείσε το στόμα σου τώρα και βάλε μου να φάω!»

Εγώ παρακολουθούσα χωρίς να μιλάω, παίζοντας στο κινητό. «Τον ακούς τον πατέρα σου πώς μου μιλάει; Εσένα τι σε έκανα; Δεν θα υπερασπιστείς την μάνα σου;», μου λέει η μάνα μου..... «Και λίγα σου είπε...Μια με τις μπάμιες, μια με τις τσιρίδες, έλεος! Εγώ αν ήμουν άντρας σου θα σου έλεγα χειρότερα», της λέω φανερά εκνευρισμένος... Και η απάντηση;;;

«Κάνε παιδιά να δεις καλό! Ίδιος με τον πατέρα σου είσαι... Απορώ πού έμαθες αυτές τις συμπεριφορές και τις κάνεις;; Σε καφενείο ζεις; Κανένας σεβασμός πια...».

Η σημασία και η αξία του σεβασμού

1. Τι είναι ο σεβασμός; Ο σεβασμός, είναι μία από αυτές τις έννοιες, τις οποίες δυσκολευόμαστε να ορίσουμε με σαφήνεια. Η πιο συνηθισμένη ερμηνεία, αναφέρεται στην εκτίμηση που δείχνουμε σε κάτι, ή σε κάποιον για τα χαρίσματα και τα προσόντα του.

Είναι η συμπεριφορά εκείνη που όταν εκφραστεί δεν προσβάλλει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή την ταυτότητα ενός άλλου προσώπου, με άλλα λόγια την ίδια την ύπαρξή του.

Το αντίθετο με τον σεβασμό θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η υποτίμηση η οποία θα μπορούσε να εκφραστεί και σαν περιφρόνηση.

Ο σεβασμός δεν εκφράζεται μόνο μεταξύ των ανθρώπων, αλλά και από τον άνθρωπο απέναντι στο Θεό, στο νόμο, την θρησκεία, το περιβάλλον, στο ζωικό και φυτικό βασίλειο και στις διατάξεις που διαπνέουν μια κοινωνία. Συνδέεται άρρηκτα με την παιδεία μας, χωρίς να σχετίζεται με συγκεκριμένα επαγγέλματα, φύλο ή ηλικία.

2. Παρατηρείται έλλειψη σεβασμού στις μέρες μας; Η έλλειψη σεβασμού, ως φαινόμενο, στις μέρες μας είναι κάτι παραπάνω από εμφανές. Οι νέοι άνθρωποι τείνουν όλο και περισσότερο να απαξιώνουν (υποτιμούν) και να μην σέβονται τους μεγαλυτέρους τους, τις ηθικές αξίες, τον θεσμό της οικογένειας και γενικότερα κάθε τι που είναι άξιο σεβασμού.

Αντιμιλούν, βρίζουν, διακόπτουν τον συνομιλητή τους, ενοχλούν τους συμμαθητές τους, δεν σέβονται τους γονείς τους, δεν παραχωρούν την θέση τους στους γηραιότερους, ασχολούνται επιδεικτικά με τα ηλεκτρονικά μέσα αδιαφορώντας για το τι συμβαίνει γύρω τους, γίνονται αγενείς, απότομοι και «νταήδες».

Βέβαια για όλα τα παραπάνω δεν ευθύνονται τα νεαρά παιδιά. Ο σεβασμός είναι μια αξία που εμπνέεται και δεν επιβάλλεται, όπως πολλοί νομίζουν. Ενδεχομένως, τα παραδείγματα που έχουν τα σημερινά παιδιά από την οικογένειά τους, το σχολείο, την κοινωνία, την πολιτεία και την εκκλησία να μην είναι τα ιδανικά ή τουλάχιστον να μην είναι όπως ήταν άλλοτε.

Αυτό που πρέπει όλοι μας να προσέξουμε είναι το εξής: Η έλλειψη σεβασμού και η αγένεια δεν είναι ένα αστείο πράγμα, με το οποίο μπορούμε να κάνουμε χιούμορ. Δεν είναι καν προοδευτισμός, δεν είναι επανάσταση. Είναι έλλειψη πρωτίστως αγάπης, αφού ο σεβασμός και η αγάπη είναι συναισθήματα συγγενικά.

Και εδώ τίθεται το ερώτημα: Αφού λοιπόν τείνει να εκλείψει ο σεβασμός από την σημερινή κοινωνία, μήπως δεν χρειάζεται; Μήπως είναι μια αξία ξεπερασμένη;

3. Γιατί χρειάζεται ο σεβασμός; Οι ψυχολόγοι λένε πως ο σεβασμός είναι ένα συναίσθημα έμφυτο στον άνθρωπο. Από την πλευρά μας θα συμπληρώναμε πως αυτό είναι απολύτως κατανοητό, αν σκεφτούμε πως ο Δημιουργός του ανθρώπου είναι η απόλυτα αγαθή και αγαπητική ύπαρξη και άρα τέτοια στοιχεία παραχώρησε και στα «παιδιά» Του.

Ο πρώτος που δίδαξε τον σεβασμό στους ανθρώπους είναι ο ίδιος ο Θεός, αφού αφενός έπλασε από αγάπη τον άνθρωπο και του παραχώρησε την ελεύθερη βούληση, αλλά αφετέρου ο ίδιος ο Θεός σεβόμενος τον άνθρωπο δεν παραβιάζει την ελευθερία του.

Όπως προαναφέραμε ο σεβασμός είναι συγγενής με την αγάπη. Συνήθως σεβόμαστε και τιμούμε αυτόν που αγαπάμε. Είναι συναίσθημα που ναι μεν απορρέει από την αγάπη, αλλά ενέχει και τα συναισθήματα του θαυμασμού και του φόβου. Και μπορεί αυτά τα συναισθήματα να είναι αντιφατικά, όμως αν το σκεφτούμε πιο καλά είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Ο θαυμασμός μάς δίνει μια ώθηση για δράση και δημιουργία, ενώ ο φόβος μάς συγκρατεί για να μην κάνουμε ακρότητες και έχει έναν ανασταλτικό ρόλο. Δηλαδή όλα τα παραπάνω μαζί καταλήγουν στην ισορροπία μας!

Ο σεβασμός είναι πιο χρήσιμος από ποτέ σήμερα. Είναι ένα πανανθρώπινο συναίσθημα που κρύβει τεράστια προωθητική και λυτρωτική δύναμη. Η έλλειψή του οδηγεί στον υποβιβασμό μας και εξυπηρετεί τα πάθη και τις αδυναμίες μας. Μας παρασύρει σε συναισθήματα άκρως καταστροφικά. Οφείλουμε να τον εμπνέουμε και να τον καλλιεργούμε γιατί είναι συναίσθημα αναγκαίο στον άνθρωπο για την ανύψωσή του, τον εμπλουτισμό του, τον εξανθρωπισμό του. Ο σεβασμός εμπνέει με την σειρά του την διατήρηση, τη συνέχεια.

Πρωτίστως, ο σεβασμός οφείλει να υπάρχει απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό. Όταν κάποιος έχει σταθμίσει τα θετικά και τα αρνητικά χαρακτηριστικά στοιχεία της προσωπικότητάς του, εξελίσσοντας τα πρώτα και βελτιώνοντας τα δεύτερα, σίγουρα προσπαθεί να γεφυρώσει χάσματα, να ξεπεράσει απωθημένα, να αποβάλλει τα κόμπλεξ και τις ανασφάλειές του κι ως εκ τούτου, να θέσει γερές βάσεις για να χτίσει μια ισορροπημένη σχέση με τον εαυτό του. Η σχέση αυτή χρειάζεται χρόνο, καθώς οι επιθυμίες και οι αντιλήψεις μας μεταβάλλονται συνεχώς. Οι ανθρώπινες σχέσεις αλληλοεπιδρούν και ως συνέπεια, το άτομο που σέβεται τον εαυτό του δείχνει ομοιόμορφα ότι σέβεται όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους.

Κατά δεύτερον, ο σεβασμός πρέπει να θεμελιώνεται, πρωτίστως, μέσα στην ίδια την οικογένεια. Αυτή συνιστά τον πυρήνα των αξιών που μας μεταλαμπαδεύουν οι γονείς μας. Όταν οι γονείς δεν σέβονται ο ένας τον άλλον εκφράζοντας τη συμπεριφορά αυτή αφενός με επιθετικό τρόπο, με λόγια, ύβρεις, υποτίμηση αλλά και πράξεις και αφετέρου με αμυντικό τρόπο με ειρωνεία, με σχόλια με διαπόμπευση εντός και εκτός οικογένειας, τότε η συμπεριφορά αυτή συνιστά παράδειγμα προς αποφυγή για τον τρόπο διαπαιδαγώγησης των παιδιών.

Ακόμη, η ασέβεια μπορεί να εκδηλώνεται ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά αλλά και μεταξύ των αδελφών. Ως αποτέλεσμα, δυσχεραίνεται η ανάπτυξη των προσωπικοτήτων και δημιουργούνται οικογενειακές συγκρούσεις.

Η εποχή μας περιφρόνησε τον Θεό και πρόδωσε την αγάπη. Χωρίς Θεό και αγάπη, χάθηκαν οι ηθικές αρχές, χάθηκε κι ο σεβασμός του ανθρώπου προς τον άνθρωπο. Αυτός που καταπάτησε τις αξίες αυτές ονομάστηκε «ελεύθερος». Και το τίμημα της ελευθερίας αυτής είναι το απόλυτο κενό. Το τρομερό κενό της ψυχής...

Επίσης εκτός των παραπάνω σεβασμός στη φύση, στο ζωικό και φυτικό βασίλειο, στους νόμους της πολιτείας, στους άγραφους νόμους κ.λπ. είναι τομείς διαφορετικοί που όμως όλοι έχουν τον ίδιο παρονομαστή... Αγάπη προς τον άλλο...

Τελικά σεβασμός είναι η συμπεριφορά εκείνη που όταν εκφραστεί δεν προσβάλλει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή την ταυτότητα ενός άλλου προσώπου, με άλλα λόγια την ίδια την ύπαρξή του...

Συμπέρασμα: Ο σεβασμός είναι αξία διαχρονική και πανανθρώπινη. Είναι συναίσθημα που μας εξυψώνει και μας προαγάγει σε ανώτερα πνευματικά όντα. Οφείλουν οι γονείς και το σχολείο να μεταδίδουν στην νεότητα αξίες θρησκευτικές, ηθικές, κοινωνικές, αισθητικές, επιστημονικές. Οφείλουν να εμπνέουν στα παιδιά τον σεβασμό σε αυτές τις αξίες και να τους μεταδίδουν την θέληση να τις βιώσουν. Αυτό είναι το έργο τους.

Σεβασμός των παιδιών προς τους γονείς και τους μεγαλύτερους

Από το βιβλίο «Οικογενειακή ζωή» ΑΓΙΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ ΛΟΓΟΙ Δ’

Το παιδί, όταν είναι μικρό, δεν κάνει τίποτε, και οι γονείς του το φροντίζουν για το φαγητό του, για το ντύσιμό του κ.λ.π. Το βοηθούν από αγάπη, χωρίς αυτό να κοπιάζει. Αυτό μόνον καμιά δουλίτσα κάνει. Και μήπως έτσι ξεπληρώνει τον κόπο ή τα έξοδα που κάνουν οι γονείς για αυτό; Αλλά, όταν το παιδί μεγαλώσει και δεν καταλαβαίνει τι του πρόσφεραν οι γονείς του, αυτό είναι πολύ βαρύ!

Παλιά οι γονείς έδερναν το παιδί και εκείνο το δεχόταν χωρίς λογισμούς. Σήμερα τα παιδιά είναι όλο «γιατί και γιατί;» και αντιλογία. Δεν έχουν απλότητα. Όλα τα περνάνε από το κόσκινο. Δεν έρχεται όμως έτσι η θεία Χάρις. Όταν το παιδί δεν νιώθει τον πατέρα του ως πατέρα και δεν δέχεται την παιδαγωγία του πατέρα, είναι νόθο παιδί. Μερικά παιδιά, αν τους κάνουν οι γονείς μια μικρή παρατήρηση, «θα κόψω τις φλέβες», λένε αμέσως. Τι να τα κάνουν και οι γονείς; Υποχωρούν, και τελικά τα παιδιά καταστρέφονται.

Το παιδί πρέπει να καταλάβει ότι, εάν οι γονείς καμμιά φορά του δίνουν κανένα σκαμπίλι, δεν το κάνουν από κακότητα, αλλά από αγάπη, για να διορθωθεί, να γίνει καλύτερο και να χαίρεται αργότερα. Εμείς, όταν ήμασταν μικρά, είτε μας χάιδευαν οι γονείς μας, είτε μας έδερναν, είτε μας φιλούσαν, όλα τα δεχόμασταν. Καταλαβαίναμε ότι όλα τα έκαναν για το καλό μας. Είχαμε μεγάλη εμπιστοσύνη. Μερικές φορές μάλιστα η μητέρα μου άλλο παιδί έφταιγε και άλλο μάλωνε, γιατί δεν προλάβαινε να κάνει δικαστήριο. Ο ένοχος όμως, όταν έβλεπε ότι μάλωσε τον άλλον που δεν έφταιγε, επειδή τον πείραζε η συνείδηση, έλεγε «εγώ έφταιγα» και ο άλλος δικαιωνόταν.

Στην οικογένεια οι μικροί πρέπει να έχουν σεβασμό και προς τους γονείς και προς τους μεγαλύτερους. Να αισθάνονται ως ανάγκη τον σεβασμό, την υποταγή και την ευγνωμοσύνη προς τον μεγάλο. Οι μεγαλύτεροι πάλι να έχουν αγάπη προς τους μικρούς, να τους βοηθούν και να τους προστατεύουν. Όταν ο μικρός σέβεται τον μεγάλο και ο μεγάλος τον μικρό, δημιουργείται μια όμορφη οικογενειακή ατμόσφαιρα. Ο πατέρας μου έλεγε: «Υπακοή στον μεγάλο αδελφό σας». Εμείς ξέραμε ότι ο πατέρας μας αγαπάει όλους και είχαμε πιο πολύ θάρρος στον πατέρα. Στον μεγάλο αδελφό, που δεν βρίσκαμε την αγάπη του πατέρα, κάναμε μεγαλύτερη υπακοή.

Όταν οι σύζυγοι έχουν σεβασμό μεταξύ τους και τα παιδιά έχουν σεβασμό προς τους γονείς, η ζωή στην οικογένεια είναι ειρηνική, πάει ρολόι. Ποτέ σε μια τέτοια οικογένεια ο μεγάλος γιος δεν λέει στην μητέρα του «κοίταξε εδώ, μάνα, αυτό μην το ξανακάνεις» ή «γιατί το έκανες αυτό έτσι και εκείνο αλλιώς;», αλλά ούτε ο πατέρας στην μάνα μιλάει με τέτοιο τρόπο. Ο μεγάλος μπορεί να αστειεύεται με τον μικρό, για να τον κάνη να χαρεί, αλλά ο μικρός δεν πρέπει να αποκτήσει παρρησία με την χαρά που νοιώθει από τα πειράγματα του μεγάλου.

Όταν ήμουν στην Μονή Στομίου και κατέβαινα καμμιά φορά να ψωνίσω διάφορα υλικά, ένα παιδάκι, που το σπίτι του ήταν πάνω στον δρόμο, μόλις με έβλεπε, ερχόταν κοντά μου και εγώ του φιλούσα το χέρι. Ύστερα συνήθισε και έτρεχε και μου έδινε μόνο του το χέρι του να του το φιλήσω! Εγώ πάλι του το φιλούσα. Μετά μου είπαν οι γονείς μου: «Μην του το φιλάς, Πάτερ, το χέρι , γιατί τρέχει στους παπάδες και δίνει το χεράκι του να του το φιλήσουν και, άμα δεν το φιλήσουν, βάζει τα κλάματα».

Πρακτική εφαρμογή, ερωτήσεις και συζήτηση

Λαμβάνοντας υπόψη μας τα όσα παραπάνω γράψαμε καθώς και την διήγηση ας κάνουμε μια ωφέλιμη συζήτηση με τα παιδιά!!! Από την διήγηση που ακούσαμε:

1 Ο μαθητής ήταν πράγματι ταλαιπωρημένος μετά το πρωινό του ξύπνημα; (...)

2 Πώς κρίνεται την παράκληση του ηλικιωμένου να καθίσει στην θέση του νεαρού διότι πονούσαν τα πόδια του; (...)

3 Πώς κρίνεται την απάντηση του νέου, στον ηλικιωμένο; (...)

4 Πώς κρίνεται την ερώτηση του καθηγητή προς το μαθητή που άργησε; (...)

5 Πώς κρίνεται την απάντηση του μαθητή προς τον καθηγητή του όταν τον ρώτησε γιατί άργησε;; (...)

6 Πώς κρίνεται την ανταπάντηση του καθηγητή; (...)

7 Γιατί ο μαθητής αγανάκτησε όταν άκουσε ότι η μάνα του έχει μαγειρέψει μπάμιες; (...)

8 Πώς κρίνεται την απάντηση της μητέρας όταν τον “στόλισε” με τα επίθετα: τεμπέλη, αχαΐρευτο, μουλάρι, γαϊδούρι... (...)

9 Πώς κρίνεται την τσιρίδα της μαμάς-συζύγου προς τον άνδρα της όταν εκείνος της λέρωσε το σπίτι; (...)

10 Πώς κρίνεται την απάντηση του πατέρα;;; (...)

11 Δεν ήταν ακραία η άποψη της μητέρας όταν είπε “Μαύρη η ώρα που σε παντρεύτηκα;” (...)

12. Δεν ήταν ακραία η άποψη του πατέρα όταν είπε: “αν δεν σου αρέσει μάζεψε τα πράγματά σου και.. δρόμο... “ (...)

13 Γιατί η μητέρα ζήτησε συμπαράσταση από τον γιο;;; (...)

14 Πώς κρίνεται την απάντηση του γιού στην μητέρα που ζήτησε συμπαράσταση; (...)

15 Μήπως και ο γιός είχε μάθει από τους γονείς του να μιλάει έτσι άσχημα; (...)

16 (Γενικότερη ερώτηση). Πώς κρίνεται την συνήθεια των νέων να βωμολοχούν (βρίζουν) σχεδόν σε κάθε τους πρόταση με τις γνωστές λέξεις; (...)

17 Μήπως δείχνει έλλειψη σεβασμού στους συμμαθητές ή στους μεγαλυτέρους όταν συνεχίζουν το υβρεολόγιο ακόμα και μπροστά τους; (...)

Συμπέρασμα με δυο λόγια

Ο σεβασμός δεν είναι ανθρώπινη επινόηση. Είναι θαυμάσιο μέσο αγωγής και βοήθειας στην ανύψωση του ανθρώπου και στην καλλιέργεια των διαπροσωπικών σχέσεων και ισορροπιών ανάμεσα σε Θεό και ανθρώπους, στους ανθρώπους μεταξύ τους και του ανθρώπου προς τα ζώα και την φύση.

Σε διαφορετική περίπτωση την εξουσία παίρνει ο νόμος της ζούγκλας και ο ισχυρότερος κατατρώει τον αδυνατότερο και έτσι οδηγούμαστε στο χάος.

ΠΡΟΣΕΥΧΗ: