ΠΡΟΣΕΥΧΗ:
Πριν αρχίσει η κάθε συνάντηση
Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν.
Δόξα σοι, Χριστὲ ὁ Θεός, ἡ ἐλπὶς ἡμῶν, δόξα σοι.
Βασιλεῦ οὐράνιε, Παράκλητε, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὁ πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν, ὁ θησαυρὸς τῶν ἀγαθῶν καὶ ζωῆς χορηγός, ἐλθὲ καὶ σκήνωσον ἐν ἡμῖν, καὶ καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλῖδος, καὶ σῶσον, Ἀγαθέ, τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Ἀμήν.
Θέμα: H ιερή Κατήχηση της Ορθόδοξης πίστης
Στο προηγούμενο μάθημα μιλήσαμε για τη μεγάλη γιορτή των Θεοφανείων, δηλαδή της Βάπτισης του Ιησού Χριστού από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό, και το Ιερό Μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος.
Στη χώρα μας είναι ευλογημένη συνήθεια ο νηπιοβαπτισμός, η βάπτιση των πιστών σε μικρή ηλικία. Με τη βάπτιση γινόμαστε μέλη της Εκκλησίας και μπορούμε να συμμετέχουμε στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Ενώ όμως είμαστε μέλη της Εκκλησίας, γνωρίζουμε λίγα αόριστα πράγματα ή τίποτα για τις αλήθειες και την ομορφιά της Πίστης μας. Είμαστε, με άλλα λόγια, ακατήχητοι.
Κατήχηση ή Ιερή Κατήχηση ονομάζεται η (σύντομη ή συστηματική) διδασκαλία της Ορθόδοξης Χριστιανικής Πίστης. Όσοι ζούσαν τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού και επιθυμούσαν να γίνουν Χριστιανοί έπρεπε πρώτα να διδαχθούν τις θεμελιώδεις αλήθειες της Χριστιανικής Πίστης. Αυτοί ονομάζονταν Κατηχούμενοι. Με λίγα λόγια κατηχούμενοι λέγονταν και λέγονται όσοι με την κατήχηση προετοιμάζονται να γίνουν χριστιανοί.
Το σπουδαίο έργο της Κατήχησης, ύστερα από τους Αποστόλους, συνέχισαν οι κληρικοί και άλλοι ευσεβείς λαϊκοί Χριστιανοί που ονομάστηκαν Κατηχητές. Ιδρύθηκαν μάλιστα και σχολές για να προετοιμάζουν τους κατηχητές.
Η Κατήχηση στην εποχή μας
Στην εποχή μας οι Χριστιανοί βαπτίζονται και γίνονται μέλη της Εκκλησίας σε μικρή, συνήθως νηπιακή ηλικία (νηπιοβαπτισμός). Υπάρχουν όμως και άνθρωποι οι οποίοι για διάφορους λόγους (καταγωγή από άλλη χώρα, μέλη άλλων θρησκειών ή δογμάτων) οι οποίοι δεν βαπτίστηκαν μικροί. Αυτοί λοιπόν, πριν βαπτιστούν, κατηχούνται μαθαίνουν όλα τα απαραίτητα περί της πίστεώς μας και έπειτα βαπτίζονται, όχι σε μικρές κολυμπήθρες, διότι δεν χωρούν. Βαπτίζονται σε ειδικά βαπτιστήρια που χωρούν οι ενήλικες όπως π.χ. τέτοιο βαπτιστήριο υπάρχει στην Ιερά Μονή Αγίων Αυγουστίνου και Σεραφείμ στο Τρίκορφο Φωκίδος. Παλαιότερα γίνονταν τέτοιες μεμονωμένες ή ομαδικές βαπτίσεις σε ποτάμια.
Την κατήχηση μικρών και μεγάλων αναλαμβάνει ο ιερέας της ενορίας ή διορισμένος από την Ιερά Μητρόπολη κατηχητής, άνθρωπος δηλαδή που είναι γνώστης της πίστης άνδρας ή γυναίκα και μπορεί να τα διδάξει στους κατηχούμενους. Συνήθως κάθε εβδομάδα ή όποτε ορίσει ο κατηχητής ορίζονται οι ζωντανές συνάξεις ή συναντήσεις παιδιών, εφήβων, νέων αλλά και ενηλίκων.
Από πού μαθαίνουμε τα σχετικά με την Κατήχηση;
Μαθαίνουμε από την Αγία Γραφή δηλ. από τα βιβλία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης και από την Ιερή Παράδοση*. Αυτά τα δύο μαζί Αγία Γραφή και Ιερά Παράδοση αποτελούν τις δύο πηγές του Χριστιανισμού, άρα και της Κατήχησης.
*Λέγοντας Ιερή Παράδοση εννοούμε την προφορική διδασκαλία του Χριστού και το κήρυγμα των Αποστόλων, τον άγραφο Λόγο του Θεού. Οι φωτισμένοι Άγιοι Πατέρες και οι Οικουμενικές Σύνοδοι κατέγραψαν την προφορική αυτή παράδοση στην ελληνική γλώσσα και την έκαναν πλέον γραπτή παράδοση.
Η παρουσία μας στο κατηχητικό σχολείο είναι πολύ σημαντική. Η κατήχηση όμως δεν είναι θέμα μόνο διδασκαλίας (η οποία είναι βέβαια απαραίτητη). Είναι θέμα Πίστης και όρεξης, επιθυμίας για τον Χριστό.
Δυστυχώς δεν διαβάζουμε Αγία Γραφή ούτε μαθαίνουμε όσα μας διδάσκει η Ιερά Παράδοση (όσα είπαν οι Απόστολοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας και επικύρωσαν οι Οικουμενικές Σύνοδοι). Αν δεν διψάμε να γνωρίσουμε τον Χριστό, η κατήχηση είναι απλά γνώσεις και όχι βίωμα.
• ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΤΗΧΗΤΕΣ - ΟΧΙ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
• [... Πιο αναλυτικά η Ορθόδοξη Κατήχηση πρέπει περιλαμβάνει να εξής:
- Την εφαρμογή της προτροπής του Κυρίου: “πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν”.
- Δηλαδή καθήκον της κατήχησης είναι να μαθητεύει αλλά και να διδάσκει αυτά που είπε ο Χριστός στους μαθητές Του. Άρα να προβάλλει τους θησαυρούς που εμπεριέχονται μέσα στην Αγία Γραφή, την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη.
- Επίσης να προβάλλει την Ιερά Παράδοση όπως την κατέγραψαν οι φωτισμένοι Άγιοι Πατέρες μέσα από τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων.
- Να μην περιορίζεται μόνο σε αφηρημένες και γενικές έννοιες και διδασκαλίες, αλλά μέσα από τους κύριους σταθμούς της Εκκλησιαστικής Ιστορίας της Εκκλησίας να παρουσιάζονται τα ζωντανά πρότυπα εφαρμογής της εν Χριστώ ζωής. Όπως π.χ. οι ζωές των αγίων μας, οι άγιοι μάρτυρες κ.λπ..
- Να μην εκπαιδεύει μόνο το μυαλό του κατηχούμενου, αλλά μέσω της κατήχησης να προσπαθούμε βιωματικά να κατανοήσουμε την εν Χριστώ ζωή. Π.χ. δεν μιλάμε μόνο για την προσευχή, ή την ελεημοσύνη ή την αγάπη, αλλά όλοι μαζί να κάνουμε προσευχή, να κάνουμε ελεημοσύνη, να πάμε σε ένα νοσοκομείο, σε ένα άσυλο ανιάτων, να βοηθήσουμε μια πτωχή οικογένεια κ.λπ.
- Να μιλάμε στα παιδιά για τα Μυστήρια-Τελετές της Εκκλησίας, αλλά και να μετέχουμε στην λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, στα Ιερά Μυστήρια και στις Ακολουθίες όπως π.χ. Θεία Λειτουργία, Εξομολόγηση, Χαιρετισμοί κ.λπ.
- Να χρησιμοποιούμε ανάλογα εκφραστικά μέσα, σχήματα, τρόπους προς επίτευξη του σκοπού της. Με αυτόν τον τρόπο μπορεούμε να χρησιμοποιούμε ένα σύγχρονο τεχνολογικό μέσο όπως π.χ. έναν υπολογιστή για να μεταδώσει με πιο σύγχρονο τρόπο τα αιώνια διδάγματα της Ορθόδοξης διδασκαλίας.
- Να μην μεταφέρουμε μηχανική αθροιστική γνώση, αλλά με κέντρο τον Χριστό να διευρύνεται ο κύκλος της εν Χριστώ αλήθειας, και να βρίσκει εφαρμογή στην σύγχρονη κοινωνία.
- Να δημιουργεί ελεύθερα πνευματικά σκεπτόμενους ανθρώπους, μακρυά από πάθη και εμμονές έτσι ώστε να δημιουργηθούν ολοκληρωμένες ηθικές προσωπικότητες.
- Την μετάδοση των θείων Δογματικών Αληθειών με απλό τρόπο -όσο είναι εφικτό- έτσι ώστε να γίνονται κατανοητά στα παιδιά και στους νέους τα Μυστήρια του Θεού.
- Να προβάλει τα κυριότερα ηθικά παραγγέλματα όπως τις αρχές της Αγάπης, Δικαιοσύνης, Ισότητας, Ελπίδας, Πίστεως κ.λπ..
- Για ότι αφορά την διαδικασία μετάδοσης των Θείων αποκαλύψεων και αληθειών είναι αναγκαία η δημιουργία τριπλής βαθμίδας κατήχησης, δηλ. σε Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο.]
Πρακτική εφαρμογή:
Και πώς θα καταφέρω να βιώσω αληθινά την Πίστη; Βασικό στοιχείο της ζωής του Χριστιανού είναι η ένωσή του με τον Χριστό μέσα από το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Κάθε Κυριακή (και κάθε φορά που τελείται Θεία Λειτουργία) ο Χριστός μας καλεί να τον συναντήσουμε, να γίνουμε ένα μαζί του. Κι εμείς τι κάνουμε; Τον αγνοούμε! Φοβερό πράγμα! Ο Θεός μας προσκαλεί στο Δείπνο που ετοίμασε θυσιαζόμενος για χάρη μας κι εμείς δεν εκκλησιαζόμαστε και δεν κοινωνάμε!
Χρειαζόμαστε κατήχηση οι Χριστιανοί. Η γνώση χρειάζεται. Το βίωμα όμως της αλήθειας της Πίστης είναι εφαρμοσμένη δογματική. Ας ξυπνήσουμε και με τις πρεσβείες των Αγίων μας ας δώσουμε την μαρτυρία της Ανάστασης και της Ζωής. Διαβάζουμε Αγία Γραφή, προσευχόμαστε και συμμετέχουμε στα Ιερά Μυστήρια και τις Ιερές Ακολουθίες της Εκκλησίας.
Κι ας μας κοροϊδεύουν όταν μας βλέπουν να εκκλησιαζόμαστε, να νηστεύουμε, να κοινωνούμε, να γιορτάζουμε. Εμείς θα μένουμε σταθεροί στον στόχο μας, στον αγώνα μας για να γίνουμε Άγιοι, όπως μας ζήτησε ο Κύριός μας!
Πάμε να δούμε ποιοι άγιοι γιορτάζουν αυτή την εβδομάδα...
15 Ιανουαρίου - Όσιος Ιωάννης ο Καλυβίτης
-17 Ιανουαρίου - Ο Μέγας Αντώνιος
-18 Ιανουαρίου - Ο Μέγας Αθανάσιος
-20 Ιανουαρίου - Ο Άγιος Ευθύμιος
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ, ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ, ΥΜΝΟΙ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ, ΒΙΝΤΕΟ...)
Ένα, δύο, τρία, στοπ! (ή κόκκινο φως!)
- Με κλήρωση/λάχνισμα επιλέγεται ένα παιδί (μάνα) που τα φυλάει.
- Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες παρατάσσονται στα 10-12 μέτρα, πίσω από την ορισθείσα γραμμή αφετηρίας.
- Η μάνα λέει κάθε φορά με το πρόσωπο στον τοίχο και τα μάτια κλειστά: «Ένα, δύο, τρία, στοπ! (ή κόκκινο φως!)» και αστραπιαία γυρίζει και κοιτάζει τα παιδιά.
- Εκείνα, όσο η μάνα δεν τα βλέπει, κινούνται και κάνουν αταξίες αλλά μόλις η μάνα γυρίσει ακινητοποιούνται όπως είναι, στην πόζα ακριβώς που βρίσκονται.
- Αν κάποιο παιδί κουνηθεί έστω και λίγο χάνει και βγαίνει από το παιχνίδι. Με τον ίδιο τρόπο εξακολουθεί μέχρι ένα ή περισσότερα παιδιά να πλησιάσουν τόσο πολύ τη μάνα ώστε να τη χτυπήσουν στην πλάτη.
- Τότε η μάνα αρχίζει να τα κυνηγά και όλα τα παιδιά πρέπει να γυρίσουν στη γραμμή εκκίνησης. Αν δεν πιάσει κάποιο τα ξαναφυλάει, αν πιάσει, τα φυλάει εκείνο.
ΠΡΟΣΕΥΧΗ:
Μετά από κάθε συνάντηση
Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς. (3)
Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου· ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον· καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. Ἀμήν.
Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.
