ΠΡΟΣΕΥΧΗ:
Πριν αρχίσει η κάθε συνάντηση
Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν.
Δόξα σοι, Χριστὲ ὁ Θεός, ἡ ἐλπὶς ἡμῶν, δόξα σοι.
Κάθε εθνική γιορτή μας δίνει την ευκαιρία όχι μόνο να πλουτίσουμε τις ιστορικές μας γνώσεις, αλλά κυρίως ν' αναβαπτιστούμε στις αρετές των προγόνων μας, νά συγκινηθούμε από τα κατορθώματα και το ήθος τους, να διδαχθούμε από τα λάθη τους και έτσι να εκτιμήσουμε τη μεγάλη και βαριά κληρονομιά που μας παρέδωσαν, και τη δική μας ευθύνη να φανούμε αντάξιοί τους, πιστοί στα ιδανικά της πίστεως και της πατρίδας. Τις ημέρες αυτές γιορτάζουμε την επέτειο του ΟΧΙ.
ΘΕΜΑ: Η πίστη των Ηρώων του 1940 (Γυμν.-Λυκ.)
Στο λίγο χρόνο που έχουμε, άς προσπαθήσουμε να εμβαθύνουμε σε μιά πτυχή του '40 πού δέν θά ήταν υπερβολή να πούμε ότι είναι η πιο σημαντική και ότι σ' αυτήν οφείλεται το θαύμα πού τότε επιτελέστηκε. Είναι η πίστη στόν Θεό, ή ζωντανή ευσέβεια των Έλλήνων σ' εκείνον τον πόλεμο.
1. Δεν είναι όλα αυτά τόσο συγκινητικά και αποκαλυπτικά; Τι σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση; (...)
2. Και πώς φανερωνόταν αυτή η ζωντανή και θερμή πίστη τους σύμφωνα με τις μαρτυρίες; (...)
• θαρραλέα ομολογία θαυμάτων
• ψαλμωδίες των στρατιωτών στο μέτωπο
• αθρόα προσέλευση στην ιερά Εξομολόγηση και στη θεία Ευχαριστία
• κατακλύζονταν οι ναοί στα μετόπισθεν για κοινή προσευχή υπέρ του αγώνα
• εκτύπωση και διανομή εικόνων της Παναγίας
Πρώτα-πρώτα για το μεγάλο πλήθος τους – εδώ παραθέσαμε ελάχιστες έπειτα διότι δέν προέρχονται μόνο από ανθρώπους της Εκκλησίας αλλά και από άλλους που δεν διακρίνονταν για τη θρησκευτικότητά τους, τις μαρτυρίες αυτές περιέλαβαν ιστορικοί στά ιστορικά τους έργα, δημοσιογράφοι στα άρθρα τους, τις φιλοξένησαν οι κοσμικές (μή θρησκευτικές) εφημερίδες στις στήλες τους, ξένοι απεσταλμένοι στίς ανταποκρίσεις τους!
Βασιλέως Γεωργίου Β': «...Με πίστιν εις τον Θεόν και εις τα πεπρωμένα της Φυλής το "Έθνος σύσσωμον και πειθαρχούν ως εις άνθρωπος θα αγωνισθή υπέρ βωμών και εστιών μέχρι τελικής νίκης».
Ο πρωθυπουργός - δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς στίς 5:00 π.μ. στο Υπουργικό Συμβούλιο που είχε συγκαλέσει «επήρε από τα διατάγματα πρωτον τό της γενικής επιστρατεύσεως και είπε: -Θέτω προς υπογραφήν τά διατάγματα ταύτα και υπογράφω πρώτος. "Έκαμε το σημείον του σταυρού, υπέγραψε και προσέθεσε: -Ό Θεός σώζοι (=μακάρι να σώζει) την Ελλάδα»2.
Στην Ημερησία Διαταγή της 23ης Νοεμβρίου ο Αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος με το ίδιο πνεύμα απευθύνεται στους στρατιώτες του: «Στρατιώται, ο Θεός είναι μαζί σας, η πληγωμένη της Τήνου ευλογεί τον αγώνα μας και σας οδηγεί, και αυτή θα σας δώση όλη τη δύναμι για να συντρίψετε οριστικά και τελικά τον ύπουλο εχθρό...»3.
• ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΙΕΡΕΩΝ: «Το Μέτωπον εδώ επάνω είναι η άνοιξις του θρησκευτικού συναισθήματος. Πάντων αξιωματικών και οπλιτών αι καρδίαι είναι εστραμμέναι προ τον Κύριον. Άπιστοι δεν υπάρχουν. Θρησκευτικώς αδιάφοροι ούτε. Ας έχη δόξαν ο Κύριος, όστις δωρίζει εις ημάς και τάς περιφανείς νίκας»4.
• ΑΛΛΟΙ ΙΕΡΕΙΣ ΓΡΑΦΟΥΝ: «Εκείνο που μου προξενεί βαθείαν συγκίνησιν και μου δίδει δυνάμεις ώστε να μη αισθάνομαι την παραμικράν κόπωσιν εις την εκτέλεσιν των καθηκόντων μου, είναι ο πόθος των αξιωματικών και των οπλιτών να παρακολουθήσουν την θείαν Λειτουργίας και να κοινωνήσουν των αχράντων Μυστηρίων... Πολλοί ήσαν εκ των αξιωματικών, ανωτέρων και κατωτέρων, που άφηναν δάκρυα να κυλούν εις τα μάτια των από συγκίνησιν κατά την τέλεσιν της θείας Λειτουργίας... Αλλ' εκείνο το οποίον μετέδωκεν εξαιρετικήν συγκίνησιν από την ιεροτελεστίαν ήτο η προσέλευσης των περισσοτέρων αξιωματικών και όλων των στρατιωτών εις την μετάληψιν... μετά προετοιμασίαν δι' εξομολογήσεως και νηστείας, πολλοί των οποίων είχον 5 και 10 και 20 έτη να προσέλθουν. Ιδού αι μεγάλαι ωφέλειαι αι προελθούσαι από την πολεμικών δοκιμασίας την οποίαν επέτρεψε ο Θεός...».
«Άνθρωποι οι οποίοι κατά τον καιρόν της ειρήνης δέν έπατούσαν ποτέ εις την εκκλησίαν και έμεναν ψυχροί και αδιάφοροι πρό της κλήσεως του Θεού διά του κηρύγματος, εδώ φαίνονται όλως διαφορετικοί... μοι έκαμεν εντύπωσιν ότι οι οπλίται παρηκολούθησαν προθύμως σειράν κηρυγμάτων, και το σπουδαιότερον ότι προσήρχοντο αθρόοι εις την ιεράν Έξομολόγησιν εντός παγερου χώρου, από πρωΐας μέχρι βαθείας νυκτός, εξομολόγησιν δε ειλικρινή».
«Από του μεγαλυτέρου αξιωματικού έως του μικροτέρου στρατιώτου ζώμεν υπό το κράτος ζωηράς χριστιανικής πίστεως... Όλοι έξωμολογήθησαν και όλοι εκοινώνησαν. Τώρα κανείς δεν κουράζεται, όταν τρέχη να ακούση την θείαν Λειτουργίαν, καίτοι γίνεται την νύκτα εις τάς χαράδρας... Τον πόλεμον αυτόν οι εδώ στρατιώται τον ονομάζουν ευλογίαν Θεου»
• ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΠΛΙΤΩΝ: Είναι αναρίθμητες οι προφορικές και γραπτές ευλαβείς αναφορές και διηγήσεις θαυμαστών γεγονότων από Έλληνες πολεμιστές.
Παραθέτουμε ελάχιστες: Από επιστολή ανωτέρου αξιωματικού: «Αναπέμπονται υφ' απάντων... ικετήριοι προσευχαι πρό πάσης μάχης και ευχαριστήριοι ύμνοι μετά πάσαν νίκην...
Έπορευόμεθα κάπου είς τό Μέτωπον... Δίδω το σύνθημα... και ήρχίσαμεν να ψάλλωμεν τον Ακάθιστος Ύμνον. Όλόκληρος ή φάλαγξ έζωογονήθη αμέσως και ο ύμνος προς την Υπέρμαχον Στρατηγόν αντήχησεν εν μέσω της νυκτός, με φωνάς παλλομένας από ιερόν ενθουσιασμόν και συγκίνησιν. Είναι όλως εξαιρετικός και προς την Θεοτόκον υφ' απάντων απονεμόμενος σεβασμός. Ή φράσις: "Μας βοηθεί η πληγωμένη Παναγία μας" μυριάκις έχει λεχθη μέχρι σήμερον, και εις τας ψυχάς μας έμφωλεύει ακράδαντος ή πεποίθησις ότι ο ιερόσυλος εχθρός συντρίβεται και θα συντριβή τελικώς, χάρις εις την βοήθειαν της | Μεγαλόχαρης περισσότερον παρά εις την ιδικήν μας όρμητικότητα και αυτοθυσίαν...».
Άλλες: «Για κρύο και κακουχίες μη φοβάσθε... νά μή στενοχωριέσθε. Άλλως τε, για όλα τα Έλληνόπουλα του μετώπου φροντίζει η Μεγαλόχαρη...».
«Ευτυχώς η χειροβομβίδα δέν έσκασε, και ο λυτρωμένος πιά συνάδελφός μας έχ μιά λαμπάδα σαν το μπόι του στην Παναγία της Τήνου, την οποία έχουμε όλοι για προστάτιδά μας».
«Αδελφούλα μου, νικουμε παντού! Η Παναγία ολοζώντανη μας ακολουθεί... Πα ρακαλείτε και σεις όσο μπορείτε για τη σύντομη τελική νίκη!».
Από επιστολή στρατιώτη προς τη σύζυγό του: «Δεν θέλω να μου στείλης φανέλλες και κάλτσες. Προτιμώ να μου φτιάξης και να μου στείλης μια σημαία. Στο μέσον της θα βάλης τον Ντίνο να μου ζωγραφίση μια Παναγία της Τήνου. Θέλω να την χαρίσω στο λόχο μου. Θα παραξενεύεσαι, γιατί δεν με ήξερες για θρήσκο, αλλά απ' όσα βλέπουν τα μάτια μου, πιστεύω και εγώ ότι μία θεϊκή δύναμις συντροφεύει το στρατό μας. Άλλως τε, πώς μπορούσα να μείνω μόνος εγώ ασυγκίνητος μέσα στο κύμα της πίστεως που έχει όλος ο στρατός μας πρός την Παναγία της Τήνου;».
Ό Ε. Μπάστας υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του εξής περιστατικού: Στο στρατόπεδο της Βεροίας το Νοέμβριο του 1940 γνώρισε ένα στρατιωτικό πρώην κατάδικο, πού του, επιτραπεί να πολεμήσει. Ήταν χαρτοπαίκτης και ναρκομανής. Κάποια νύχτα πάνω στο παιχνίδι κάποιος συμπαίκτης του βλαστήμησε την Παναγία. Τότε εκείνος πέταξε τά χαρτιά, σηκώθηκε όρθιος και χαστούκισε τoν βλάστημo:
-Ρε, την Παναγία μας βλαστήμησες; Τήν Παναγία μας που τόσο μας προστατεύει; Τήν Παναγία μας που μας δίνει τη νίκη;
Τυπώθηκαν και κυκλοφόρησαν ευρέως ευχετήριες κάρτες και αφίσες με την εικόνα της Παναγίας νά προστατεύει τους στρατιώτες μας.
Από επιστολές Ελληνίδων πρός τούς στρατευμένους δικούς τους:
«Ο Σταβρόσ μας και η προσεφχή μας ήνε διά την Νίκη, ήνε για σάς το κανδήλι μου το λιβάνι όπου λιβανίζο και προσέφχομε. Κλέο και λέω να σας σόση ο Θεός».
«...Στην καρδιά της μάννας δύο αισθήματα παλεύουν, της Πατρίδος και της μάννας, αλλά, παιδί μου, ομολογώ ότι πρώτα ανήκεις εις την Πατρίδα σου και ύστερα εις εμέ και γενηθήτω το θέλημα του Κυρίου...».
«Βαφτίσαμε το παιδάκι μας και του δώσαμε το όνομα: Στράτος -Νικηφόρος».
«Κοιμάμαι, ξυπνώ κι' ο νους μου είναι... στον πόλεμο. Κι' η προσευχή μου είναι πάντα νά νικήσουμε. Έτσι αρχίζω κι' έτσι τελειώνω μπροστά στο εικόνισμα της Μεγαλόχαρης» 10.
«Ο κ. Τσούρνος, της Εταιρίας Ελληνικού Τύπου, είχε προτείνει να αποσταλή ή εικών της Παναγίας της Τήνου εις το μέτωπον... Διότι τα όπλα τα ελληνικά αντιμετωπίζουν την συνέχειαν της επιθέσεως ή όποία ήρχισεν εναντίον της Παναγίας την 15ης Αυγούστου εις την Τήνον. Κάποιος άλλος είχε διατυπώσει άλλην ιδέαν: Να γίνουν ομοιότυπα της εικόνος της Τήνου έν σμικρώ και να σταλούν εις όλους τους στρατιώτας μας, με χαραγμένην μάλιστα την ημερομηνίας 15 Αυγούστου 1940... Ή εθνική οργάνωσις νεολαίας συγχωνεύει ήδη κατά τρόπον επιτυχη τάς δύο ιδέας: Ήτοίμασε εικονίτσες-φυλακτά, πιστά ομοιώματα της Παναγίας της Τήνου. Τα μετέφερεν εις την Τήνον διά να ευλογηθούν, και θα τα στείλη εις τους στρατιώτας του μετώπου. Πράγματι δεν υπάρχει καλύτερον φυλακτό και ιερώτερον ενθύμιον από αυτό διά τους στρατιώτας μας...»11.
Τηλεγράφημα της Επιτροπής του Ιδρύματος της Ευαγγελία πρωθυπουργό Ιω. Μεταξά: «Σήμερον την έκτης Δεκεμβρίου και περί ώραν 3 μ.μ. ο λαός της πόλεως και της νήσου Τήνου, με επικεφαλής τον ιερόν κλήρον, προσήλθεν πλήρως συν γυναιξί και τέκνοις εις τον ιερόν ναόν της Ευαγγελιστρίας και ετέλεσε πάνδημον δέησιν υπέρ κατισχύσεως των Ελληνικών όπλων εις τον αναληφθέντα ιερόν αγώνα... Ο πρόεδρος της Επιτροπής του ιερού ιδρύματος Ευαγγελιστρίας... ανέγνωσεν εις επήκοον του συνηγμένου λαού... ψήφισμα της Διοικούσας Επιτροπής του ιδρύματος τούτου, όπερ εγένετο δεκτόν με επευφημίας και συγκινητικές εκδηλώσεις και διά του οποίου εκχωρεί, μεταβιβάζει και θέτει εις την διάθεσιν της Υμετέρας Εξοχότητος (=Ίω. Μεταξά)... όλα τα εν τω ιερώ ιδρύματα της Ευαγγελιστρίας υπάρχοντα αναθήματα και τιμαλφή αντικείμενα και κοσμήματα παντός είδους... πρός ενίσχυσιν του εθνικού μας αγώνος».
Μερικές μέρες αργότερα οι εφημερίδες ανακοινώνουν ότι ο Διοικητής της Τραπέζης Ελλάδος επιστρέφει τα αφιερώματα της Τήνου στο ναό και τα αφιερώνει εκ νέου. Τό πόσο της αξίας τους, 5.000.000 δρχ., θά τό δώσει η Τράπεζα στήν Κυβέρνηση γιά τόν Αγώνα 12!
Δ. Μαρτυρία ξένου ανταποκριτή
«...Δυό λόγια για την επίδραση της θρησκείας σ' αυτό τον πόλεμο. Οι Έλληνες είναι λαός θρήσκος. Έχουν μια ιδιαίτερη ευλάβεια για την Παναγία. Από την αρχή του αγώνα ακούγαμε για περίεργα συμβάντα. Ένας σκοπός σε υπηρεσία είδε μιά γυναίκα και την έδιωξε λέγοντάς της ότι δεν ήταν τόπος αυτός για μιά γυναίκα. Όμως η Παναγία (γιατί εκείνη ήταν) απάντησε πώς ήταν εκεί ο τόπος της...»13.
Τι γνωρίζετε για την πίστη και ευσέβεια των Ελλήνων στον πόλεμο του 1940-41; (...)
Ας αφήσουμε να μιλήσουν τα ίδια τα γεγονότα
[(ο κατηχητής διαβάζει επιλεκτικά από τις μαρτυρίες που παρατίθενται στο τέλος του θέματος)]
1. Δεν είναι όλα αυτά τόσο συγκινητικά και αποκαλυπτικά; Τι σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση; (...)
2. Και πώς φανερωνόταν αυτή η ζωντανή και θερμή πίστη τους σύμφωνα με τις μαρτυρίες; (...)
• θαρραλέα ομολογία θαυμάτων
• ψαλμωδίες των στρατιωτών στο μέτωπο
• αθρόα προσέλευση στην ιερά Εξομολόγηση και στη θεία Ευχαριστία
• κατακλύζονταν οι ναοί στα μετόπισθεν για κοινή προσευχή υπέρ του αγώνα
• εκτύπωση και διανομή εικόνων της Παναγίας
• η προσφορά του Ιδρύματος Ευαγγελίστριας και η ευγενική χειρονομία της Τραπέζης Ελλάδος! Πώς σεβάστηκαν οι ιθύνοντες τά αφιερώματα της Μεγαλόχαρης, αν καί τούς προσφέρθηκαν για τις ανάγκες του πολέμου!
3. Γιατί είναι αξιόπιστες οι μαρτυρίες που διαβάσαμε; (...)
Ακόμη το ότι πρώην άθεοι ή αδιάφοροι στρατιώτες δεν μεταφέρουν απλώς την ευσέβεια των συναδέλφων τους αλλά ομολογούν ευθαρσώς και κατηγορηματικώς τον συγκλονισμό τους από την προσωπική εμπειρία θαυμάτων και την απόφασή τους ν' αλλάξουν ζωή! Επίσης η αξία των μαρτυριών των στρατιωτικών ιερέων δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη, διότι ήταν έμπειροι πνευματικοί, που δεν θα ενθουσιάζονταν από επιφανειακές θρησκευτικές εκδηλώσεις και τυπική εξομολόγηση. Αντίθετα μίλησαν γιά «εξομολόγησιν ειλικρινή», ουσιαστική μετάνοια, πόθο γιά τήν προσέλευση στη θεία Ευχαριστία και αφοσιωμένη συμμετοχή στη λατρεία!
Είναι αλήθεια ότι το έθνος μας σε κάθε περιπέτειά του κατέφευγε στόν Θεό καί ζητούσε τη βοήθειά Του. Και εκτός από τη μάχη των όπλων αποδυόταν καί σέ αγώνα προσευχής, λιτανειών κ.λπ.
Είναι αλήθεια ότι το έθνος μας σε κάθε περιπέτειά του κατέφευγε στόν Θεό καί ζητούσε τη βοήθειά Του. Και εκτός από τη μάχη των όπλων αποδυόταν καί σέ αγώνα προσευχής, λιτανειών κ.λπ.
Ειδικά όμως στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-1941 παρατηρήθηκε, όπως είδαμε, μοναδική έξαρση θεοσεβείας και μάλιστα ευλαβείας πρός το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου, μία έντονη στροφή πρός τόν Θεό ακόμη και ανθρώπων που πρίν ήταν θρησκευτικά αδιάφοροι. Το ελληνικό έθνος προχώρησε ενωμένο στον πόλεμο με βαθιά την πίστη ότι ο Θεός θά ευλογήσει το δίκαιο του αγώνα και ότι η Παναγία, η λαβωμένη της Τήνου, θά χαρίσει πλούσια την ενίσχυση της στά ελληνικά όπλα ώς ή Υπέρμαχος Στρατηγός. Η ζωντανή της παρουσία στο μέτωπο και τά αναρίθμητα περιστατικά - φανερώσεις της φοβεράς προστασίας της δικαίωναν αυτήν την πίστη των Ελλήνων και αναζωπύρωναν όλο και περισσότερο τη φλόγα της στις ψυχές τους.
α. Σε κάθε δύσκολη περίσταση τα μεμονωμένα πρόσωπα και τα έθνη καταφεύγουν στόν Θεό. Αυτό βέβαια δεν αρκεί από μόνο του να εξηγήσει το πνευματικό θαύμα του '40.
β. Το δίκαιο του αγώνα. Η Ελλάδα είχε τηρήσει αυστηρή ουδετερότητα, δεν είχε δώσει καμία λαβή στόν Άξονα. Στις διάφορες ιταλικές προκλήσεις σιώπησε. Εισήλθε χωρίς τη θέλησή της στον πόλεμο γιά νά υπερασπιστεί την ελευθερία της. Ήταν εύλογο λοιπόν οι Έλληνες, εφόσον είχαν το δίκαιο με το μέρος τους, να πιστεύουν στη βοήθεια του Θεού.
γ. Είχε προηγηθεί πολλή πνευματική εργασία (κατηχητικά - κήρυγμα), χάρη στην οποία σημαντικό μέρος του ελληνικού λαού είχε καλλιεργηθεί και διέθετε τις προϋποθέσεις γιά μιά τέτοια στροφή προς τον Θεό.
δ. Ό τορπιλισμός της «Έλλης», γεγονός που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην πνευματική αντιμετώπιση του πολέμου. Ή «Έλλη» είχε αποσταλεί στην Τήνο για να τιμήσει τη Μεγαλόχαρη εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας την ημέρα της εορτής της. Η παρουσία της στην Τήνο εκείνη την ημέρα σήμαινε: Η Ελλάδα τιμά την Θεοτόκο. Γι' αυτό και ο τορπιλισμός της δεν ήταν απλώς η βύθιση ενος πολεμικού πλοίου μας, τελείως απροειδοποίητα και αναίτια. Ήταν στη συνείδηση των Ελλήνων όχι μόνο πλήγμα κατά της Ελλάδας αλλά και προσβολή κατά της Θεοτόκου. Θεοτόκος και Ελλάδα ταυτίστηκαν. Και την επίθεση του ιταλικού στρατού της 28ης Οκτωβρίου τη θεώρησαν ως «την συνέχειαν της επιθέσεως ή όποία ήρχισεν εναντίον της Παναγίας την 15ης Αυγούστου εις την Τήνον». Γι' αυτό και ρίχτηκαν στον πόλεμο με πεποίθηση στερεή περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε ότι η Παναγία θά τούς συμπαρασταθεί, ότι τα ελληνικά όπλα βρίσκονται κάτω από την ιδιαίτερη προστασία της.
α. Νά διαβάζουμε ιστορία. Να μην αρκούμαστε σε γενικές ιστορικές γνώσεις. Η ιστορία είναι τόσο διδακτική, συγκινητική, αποκαλυπτική στις λεπτομέρειες της! Αν μελετούμε ιστορία, τότε χωρίς άλλη προσπάθεια θα αγαπήσουμε την τόσο πονεμένη αλλά και ένδοξη πατρίδα μας και αυθόρμητα θά τιμούμε τους προγόνους μας.
β. Η πίστη θαυματουργεί! Σε κάθε είδους αγώνες – όχι μόνο στους εθνικούς - νά προχωρούμε με πίστη στόν Θεό, με ελπίδα στη βοήθειά Του και να είμαστε βέβαιοι ότι θα βλέπουμε θαύματα στη ζωή μας.
γ. Η Παναγία έχει πολύ μεγάλη δύναμη. Να την ευλαβούμαστε, να ζητούμε τις πρεσβείες της.
4. Πώς εξηγείται αυτή η πίστη των Ελλήνων του '40; (...)
β. Το δίκαιο του αγώνα. Η Ελλάδα είχε τηρήσει αυστηρή ουδετερότητα, δεν είχε δώσει καμία λαβή στόν Άξονα. Στις διάφορες ιταλικές προκλήσεις σιώπησε. Εισήλθε χωρίς τη θέλησή της στον πόλεμο γιά νά υπερασπιστεί την ελευθερία της. Ήταν εύλογο λοιπόν οι Έλληνες, εφόσον είχαν το δίκαιο με το μέρος τους, να πιστεύουν στη βοήθεια του Θεού.
γ. Είχε προηγηθεί πολλή πνευματική εργασία (κατηχητικά - κήρυγμα), χάρη στην οποία σημαντικό μέρος του ελληνικού λαού είχε καλλιεργηθεί και διέθετε τις προϋποθέσεις γιά μιά τέτοια στροφή προς τον Θεό.
δ. Ό τορπιλισμός της «Έλλης», γεγονός που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην πνευματική αντιμετώπιση του πολέμου. Ή «Έλλη» είχε αποσταλεί στην Τήνο για να τιμήσει τη Μεγαλόχαρη εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας την ημέρα της εορτής της. Η παρουσία της στην Τήνο εκείνη την ημέρα σήμαινε: Η Ελλάδα τιμά την Θεοτόκο. Γι' αυτό και ο τορπιλισμός της δεν ήταν απλώς η βύθιση ενος πολεμικού πλοίου μας, τελείως απροειδοποίητα και αναίτια. Ήταν στη συνείδηση των Ελλήνων όχι μόνο πλήγμα κατά της Ελλάδας αλλά και προσβολή κατά της Θεοτόκου. Θεοτόκος και Ελλάδα ταυτίστηκαν. Και την επίθεση του ιταλικού στρατού της 28ης Οκτωβρίου τη θεώρησαν ως «την συνέχειαν της επιθέσεως ή όποία ήρχισεν εναντίον της Παναγίας την 15ης Αυγούστου εις την Τήνον». Γι' αυτό και ρίχτηκαν στον πόλεμο με πεποίθηση στερεή περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε ότι η Παναγία θά τούς συμπαρασταθεί, ότι τα ελληνικά όπλα βρίσκονται κάτω από την ιδιαίτερη προστασία της.
ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Από το σημερινό μας θέμα τι θα μπορούσαμε να διδαχθούμε; (...)
β. Η πίστη θαυματουργεί! Σε κάθε είδους αγώνες – όχι μόνο στους εθνικούς - νά προχωρούμε με πίστη στόν Θεό, με ελπίδα στη βοήθειά Του και να είμαστε βέβαιοι ότι θα βλέπουμε θαύματα στη ζωή μας.
γ. Η Παναγία έχει πολύ μεγάλη δύναμη. Να την ευλαβούμαστε, να ζητούμε τις πρεσβείες της.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Σήμερα η πατρίδα μας δοκιμάζεται από ένα γενικότερο πνεύμα αποστασίας από το θέλημα του Θεού, από μιά κρίση πνευματική στις αξίες και στα ήθη των ανθρώπων. Αυτή είναι και η αιτία όλων των άλλων δεινών που την μαστίζουν. Στον φετινό εορτασμό του ΟΧΙ, λοιπόν, ας παρακαλέσουμε την Παναγία να δώσει με τις πρεσβείες της να πνεύσει στο ταλαιπωρημένο έθνος μας ένας άνεμος μετανοίας, επιστροφής στον Θεό, όπως τότε. Να επιστρέψουμε και πάλι στον φιλόστοργο Πατέρα μας, όπως έκανε και ο άσωτος υιός: «Αναστάς πορεύσομαι προς τον πατέρα μου» (Λουκ. ιε' 18). Αυτή είναι η μόνη λύση στο σημερινό αδιέξοδο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. «Η πίστη των Ελλήνων στον πόλεμο του 1940», Πρός την Νίκην, τόμος 1995, σελ. 442-443. 2. Χατζηπατέρα Κ. - Φαφαλιού Μ., Μαρτυρίες 40-41, εκδ. «Κέδρος». 3. Ε. Χ. Μπάστα, Αναφορά στο 1940, εκδ. «Ο Σωτήρ», Αθήναι 20064.
Σήμερα η πατρίδα μας δοκιμάζεται από ένα γενικότερο πνεύμα αποστασίας από το θέλημα του Θεού, από μιά κρίση πνευματική στις αξίες και στα ήθη των ανθρώπων. Αυτή είναι και η αιτία όλων των άλλων δεινών που την μαστίζουν. Στον φετινό εορτασμό του ΟΧΙ, λοιπόν, ας παρακαλέσουμε την Παναγία να δώσει με τις πρεσβείες της να πνεύσει στο ταλαιπωρημένο έθνος μας ένας άνεμος μετανοίας, επιστροφής στον Θεό, όπως τότε. Να επιστρέψουμε και πάλι στον φιλόστοργο Πατέρα μας, όπως έκανε και ο άσωτος υιός: «Αναστάς πορεύσομαι προς τον πατέρα μου» (Λουκ. ιε' 18). Αυτή είναι η μόνη λύση στο σημερινό αδιέξοδο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. «Η πίστη των Ελλήνων στον πόλεμο του 1940», Πρός την Νίκην, τόμος 1995, σελ. 442-443. 2. Χατζηπατέρα Κ. - Φαφαλιού Μ., Μαρτυρίες 40-41, εκδ. «Κέδρος». 3. Ε. Χ. Μπάστα, Αναφορά στο 1940, εκδ. «Ο Σωτήρ», Αθήναι 20064.
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940
Α. Οι επίσημες ανακοινώσεις των τότε αρχόντων
Βασιλέως Γεωργίου Β': «...Με πίστιν εις τον Θεόν και εις τα πεπρωμένα της Φυλής το "Έθνος σύσσωμον και πειθαρχούν ως εις άνθρωπος θα αγωνισθή υπέρ βωμών και εστιών μέχρι τελικής νίκης».
Ο πρωθυπουργός - δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς στίς 5:00 π.μ. στο Υπουργικό Συμβούλιο που είχε συγκαλέσει «επήρε από τα διατάγματα πρωτον τό της γενικής επιστρατεύσεως και είπε: -Θέτω προς υπογραφήν τά διατάγματα ταύτα και υπογράφω πρώτος. "Έκαμε το σημείον του σταυρού, υπέγραψε και προσέθεσε: -Ό Θεός σώζοι (=μακάρι να σώζει) την Ελλάδα»2.
Στην Ημερησία Διαταγή της 23ης Νοεμβρίου ο Αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος με το ίδιο πνεύμα απευθύνεται στους στρατιώτες του: «Στρατιώται, ο Θεός είναι μαζί σας, η πληγωμένη της Τήνου ευλογεί τον αγώνα μας και σας οδηγεί, και αυτή θα σας δώση όλη τη δύναμι για να συντρίψετε οριστικά και τελικά τον ύπουλο εχθρό...»3.
Β. Μαρτυρίες από το μέτωπο
• ΑΛΛΟΙ ΙΕΡΕΙΣ ΓΡΑΦΟΥΝ: «Εκείνο που μου προξενεί βαθείαν συγκίνησιν και μου δίδει δυνάμεις ώστε να μη αισθάνομαι την παραμικράν κόπωσιν εις την εκτέλεσιν των καθηκόντων μου, είναι ο πόθος των αξιωματικών και των οπλιτών να παρακολουθήσουν την θείαν Λειτουργίας και να κοινωνήσουν των αχράντων Μυστηρίων... Πολλοί ήσαν εκ των αξιωματικών, ανωτέρων και κατωτέρων, που άφηναν δάκρυα να κυλούν εις τα μάτια των από συγκίνησιν κατά την τέλεσιν της θείας Λειτουργίας... Αλλ' εκείνο το οποίον μετέδωκεν εξαιρετικήν συγκίνησιν από την ιεροτελεστίαν ήτο η προσέλευσης των περισσοτέρων αξιωματικών και όλων των στρατιωτών εις την μετάληψιν... μετά προετοιμασίαν δι' εξομολογήσεως και νηστείας, πολλοί των οποίων είχον 5 και 10 και 20 έτη να προσέλθουν. Ιδού αι μεγάλαι ωφέλειαι αι προελθούσαι από την πολεμικών δοκιμασίας την οποίαν επέτρεψε ο Θεός...».
«Άνθρωποι οι οποίοι κατά τον καιρόν της ειρήνης δέν έπατούσαν ποτέ εις την εκκλησίαν και έμεναν ψυχροί και αδιάφοροι πρό της κλήσεως του Θεού διά του κηρύγματος, εδώ φαίνονται όλως διαφορετικοί... μοι έκαμεν εντύπωσιν ότι οι οπλίται παρηκολούθησαν προθύμως σειράν κηρυγμάτων, και το σπουδαιότερον ότι προσήρχοντο αθρόοι εις την ιεράν Έξομολόγησιν εντός παγερου χώρου, από πρωΐας μέχρι βαθείας νυκτός, εξομολόγησιν δε ειλικρινή».
«Από του μεγαλυτέρου αξιωματικού έως του μικροτέρου στρατιώτου ζώμεν υπό το κράτος ζωηράς χριστιανικής πίστεως... Όλοι έξωμολογήθησαν και όλοι εκοινώνησαν. Τώρα κανείς δεν κουράζεται, όταν τρέχη να ακούση την θείαν Λειτουργίαν, καίτοι γίνεται την νύκτα εις τάς χαράδρας... Τον πόλεμον αυτόν οι εδώ στρατιώται τον ονομάζουν ευλογίαν Θεου»
• ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΠΛΙΤΩΝ: Είναι αναρίθμητες οι προφορικές και γραπτές ευλαβείς αναφορές και διηγήσεις θαυμαστών γεγονότων από Έλληνες πολεμιστές.
Παραθέτουμε ελάχιστες: Από επιστολή ανωτέρου αξιωματικού: «Αναπέμπονται υφ' απάντων... ικετήριοι προσευχαι πρό πάσης μάχης και ευχαριστήριοι ύμνοι μετά πάσαν νίκην...
Έπορευόμεθα κάπου είς τό Μέτωπον... Δίδω το σύνθημα... και ήρχίσαμεν να ψάλλωμεν τον Ακάθιστος Ύμνον. Όλόκληρος ή φάλαγξ έζωογονήθη αμέσως και ο ύμνος προς την Υπέρμαχον Στρατηγόν αντήχησεν εν μέσω της νυκτός, με φωνάς παλλομένας από ιερόν ενθουσιασμόν και συγκίνησιν. Είναι όλως εξαιρετικός και προς την Θεοτόκον υφ' απάντων απονεμόμενος σεβασμός. Ή φράσις: "Μας βοηθεί η πληγωμένη Παναγία μας" μυριάκις έχει λεχθη μέχρι σήμερον, και εις τας ψυχάς μας έμφωλεύει ακράδαντος ή πεποίθησις ότι ο ιερόσυλος εχθρός συντρίβεται και θα συντριβή τελικώς, χάρις εις την βοήθειαν της | Μεγαλόχαρης περισσότερον παρά εις την ιδικήν μας όρμητικότητα και αυτοθυσίαν...».
Άλλες: «Για κρύο και κακουχίες μη φοβάσθε... νά μή στενοχωριέσθε. Άλλως τε, για όλα τα Έλληνόπουλα του μετώπου φροντίζει η Μεγαλόχαρη...».
«Ευτυχώς η χειροβομβίδα δέν έσκασε, και ο λυτρωμένος πιά συνάδελφός μας έχ μιά λαμπάδα σαν το μπόι του στην Παναγία της Τήνου, την οποία έχουμε όλοι για προστάτιδά μας».
«Αδελφούλα μου, νικουμε παντού! Η Παναγία ολοζώντανη μας ακολουθεί... Πα ρακαλείτε και σεις όσο μπορείτε για τη σύντομη τελική νίκη!».
Από επιστολή στρατιώτη προς τη σύζυγό του: «Δεν θέλω να μου στείλης φανέλλες και κάλτσες. Προτιμώ να μου φτιάξης και να μου στείλης μια σημαία. Στο μέσον της θα βάλης τον Ντίνο να μου ζωγραφίση μια Παναγία της Τήνου. Θέλω να την χαρίσω στο λόχο μου. Θα παραξενεύεσαι, γιατί δεν με ήξερες για θρήσκο, αλλά απ' όσα βλέπουν τα μάτια μου, πιστεύω και εγώ ότι μία θεϊκή δύναμις συντροφεύει το στρατό μας. Άλλως τε, πώς μπορούσα να μείνω μόνος εγώ ασυγκίνητος μέσα στο κύμα της πίστεως που έχει όλος ο στρατός μας πρός την Παναγία της Τήνου;».
Ό Ε. Μπάστας υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του εξής περιστατικού: Στο στρατόπεδο της Βεροίας το Νοέμβριο του 1940 γνώρισε ένα στρατιωτικό πρώην κατάδικο, πού του, επιτραπεί να πολεμήσει. Ήταν χαρτοπαίκτης και ναρκομανής. Κάποια νύχτα πάνω στο παιχνίδι κάποιος συμπαίκτης του βλαστήμησε την Παναγία. Τότε εκείνος πέταξε τά χαρτιά, σηκώθηκε όρθιος και χαστούκισε τoν βλάστημo:
-Ρε, την Παναγία μας βλαστήμησες; Τήν Παναγία μας που τόσο μας προστατεύει; Τήν Παναγία μας που μας δίνει τη νίκη;
Όλοι έχουμε ακούσει προφορικές μαρτυρίες ότι οι ναοί τότε κατακλύζονταν από πλήθη ανδρών, γυναικών και παιδιών γιά νά ψάλουν την Παράκληση στην Παναγία.
Τυπώθηκαν και κυκλοφόρησαν ευρέως ευχετήριες κάρτες και αφίσες με την εικόνα της Παναγίας νά προστατεύει τους στρατιώτες μας.
Από επιστολές Ελληνίδων πρός τούς στρατευμένους δικούς τους:
«Ο Σταβρόσ μας και η προσεφχή μας ήνε διά την Νίκη, ήνε για σάς το κανδήλι μου το λιβάνι όπου λιβανίζο και προσέφχομε. Κλέο και λέω να σας σόση ο Θεός».
«...Στην καρδιά της μάννας δύο αισθήματα παλεύουν, της Πατρίδος και της μάννας, αλλά, παιδί μου, ομολογώ ότι πρώτα ανήκεις εις την Πατρίδα σου και ύστερα εις εμέ και γενηθήτω το θέλημα του Κυρίου...».
«Βαφτίσαμε το παιδάκι μας και του δώσαμε το όνομα: Στράτος -Νικηφόρος».
«Κοιμάμαι, ξυπνώ κι' ο νους μου είναι... στον πόλεμο. Κι' η προσευχή μου είναι πάντα νά νικήσουμε. Έτσι αρχίζω κι' έτσι τελειώνω μπροστά στο εικόνισμα της Μεγαλόχαρης» 10.
«Ο κ. Τσούρνος, της Εταιρίας Ελληνικού Τύπου, είχε προτείνει να αποσταλή ή εικών της Παναγίας της Τήνου εις το μέτωπον... Διότι τα όπλα τα ελληνικά αντιμετωπίζουν την συνέχειαν της επιθέσεως ή όποία ήρχισεν εναντίον της Παναγίας την 15ης Αυγούστου εις την Τήνον. Κάποιος άλλος είχε διατυπώσει άλλην ιδέαν: Να γίνουν ομοιότυπα της εικόνος της Τήνου έν σμικρώ και να σταλούν εις όλους τους στρατιώτας μας, με χαραγμένην μάλιστα την ημερομηνίας 15 Αυγούστου 1940... Ή εθνική οργάνωσις νεολαίας συγχωνεύει ήδη κατά τρόπον επιτυχη τάς δύο ιδέας: Ήτοίμασε εικονίτσες-φυλακτά, πιστά ομοιώματα της Παναγίας της Τήνου. Τα μετέφερεν εις την Τήνον διά να ευλογηθούν, και θα τα στείλη εις τους στρατιώτας του μετώπου. Πράγματι δεν υπάρχει καλύτερον φυλακτό και ιερώτερον ενθύμιον από αυτό διά τους στρατιώτας μας...»11.
Τηλεγράφημα της Επιτροπής του Ιδρύματος της Ευαγγελία πρωθυπουργό Ιω. Μεταξά: «Σήμερον την έκτης Δεκεμβρίου και περί ώραν 3 μ.μ. ο λαός της πόλεως και της νήσου Τήνου, με επικεφαλής τον ιερόν κλήρον, προσήλθεν πλήρως συν γυναιξί και τέκνοις εις τον ιερόν ναόν της Ευαγγελιστρίας και ετέλεσε πάνδημον δέησιν υπέρ κατισχύσεως των Ελληνικών όπλων εις τον αναληφθέντα ιερόν αγώνα... Ο πρόεδρος της Επιτροπής του ιερού ιδρύματος Ευαγγελιστρίας... ανέγνωσεν εις επήκοον του συνηγμένου λαού... ψήφισμα της Διοικούσας Επιτροπής του ιδρύματος τούτου, όπερ εγένετο δεκτόν με επευφημίας και συγκινητικές εκδηλώσεις και διά του οποίου εκχωρεί, μεταβιβάζει και θέτει εις την διάθεσιν της Υμετέρας Εξοχότητος (=Ίω. Μεταξά)... όλα τα εν τω ιερώ ιδρύματα της Ευαγγελιστρίας υπάρχοντα αναθήματα και τιμαλφή αντικείμενα και κοσμήματα παντός είδους... πρός ενίσχυσιν του εθνικού μας αγώνος».
Μερικές μέρες αργότερα οι εφημερίδες ανακοινώνουν ότι ο Διοικητής της Τραπέζης Ελλάδος επιστρέφει τα αφιερώματα της Τήνου στο ναό και τα αφιερώνει εκ νέου. Τό πόσο της αξίας τους, 5.000.000 δρχ., θά τό δώσει η Τράπεζα στήν Κυβέρνηση γιά τόν Αγώνα 12!
Δ. Μαρτυρία ξένου ανταποκριτή
«...Δυό λόγια για την επίδραση της θρησκείας σ' αυτό τον πόλεμο. Οι Έλληνες είναι λαός θρήσκος. Έχουν μια ιδιαίτερη ευλάβεια για την Παναγία. Από την αρχή του αγώνα ακούγαμε για περίεργα συμβάντα. Ένας σκοπός σε υπηρεσία είδε μιά γυναίκα και την έδιωξε λέγοντάς της ότι δεν ήταν τόπος αυτός για μιά γυναίκα. Όμως η Παναγία (γιατί εκείνη ήταν) απάντησε πώς ήταν εκεί ο τόπος της...»13.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 1 Πρός την Νίκην, τόμ. 1995, «Η πίστη των Ελλήνων στον πόλεμο του 1940», σελ. 443. 2 Δ. Α. Κοκκίνου, Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος, εκδ. «Μέλισσα», τόμ. Δ', σελ. 1402. Στό: Ε. Χ. Μπάστα, Αναφορά στό 1940, εκδ. «Ο Σωτήρ», Αθήναι 20064, σελ. 50. 3 Ε. Μπάστα, ό.π. 22. 4 Μεταπολεμικά, σελ. 37, εκδ. «Ζωή». Στό ΠτΝ, ό.π. 443. 5 Ε. Μπάστα, ό.π. 45-47. (Aντλεί από το περ. Ζωή, τόμος 1941). 6 ό.π. 23. 7 Μαρτυρίες 40-41, σελ. 27, 28. 8 Ε. Μπάστα, ό.π. 21. 9 Μαρτυρίες 40-41, σελ. 26, 29, 276 25, 27. 10 ό.π. 268. 11 Νέα Ελλάς 22-12-1940: ό.π. 25. 12 Νέα Ελλάς 8-12-1940 και Η Πρωΐα 11-12-1940- ό.π. 24. 13 Μαρτυρίες 40-41, σελ. 29.
[Πηγή: ΘΕΜΑ «ΧΑΡΟΥΜΕΝΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ» ΛΥΚΕΙΟΥ 23 & 24-10-2021 / No 6]
ΠΡΟΣΕΥΧΗ
Μετά από την κάθε συνάντηση
Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς. (3)
Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου· ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον· καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. Ἀμήν.
Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.
