Ο έφηβος και η οικογένεια κατά κύριο λόγο βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση με έντονες συγκρούσεις, χαρακτηριστικές αυτής της περιόδου. Η θέση του εφήβου χαρακτηρίζεται από μια βαθιά συνύπαρξη δύο αντίθετων συναισθημάτων στην ψυχή του. Από την μία διεκδικεί την αυτονομία του από την οικογένεια, και από την άλλη εξαρτάται άμεσα από την οικογένειά του. Θέλει να είναι αυτόνομος, να κάνει ό,τι θέλει, να διακυρήσσει την ανεξαρτησία του, αλλά ταυτόχρονα αναζητεί τη σιγουριά και τη στήριξη που προέρχεται από τους γονείς του.
Η ευθύνη της σημερινής κοινωνίας και βέβαια της οικογένειας είναι τεράστια, διότι τα παιδιά μεγαλώνουν με λάθος μηνύματα. Ένα από αυτά είναι το μήνυμα της ισότητας. Όλοι είμαστε ίσοι και στο σπίτι και στο σχολείο, παντού. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Με τον φίλο σου μπορείς να είσαι ίσος, με τον πατέρα σου όχι. Με τη φίλη σου μπορεί να είσαι ίση, με την μητέρα σου όχι. Ο πατέρας σου είναι πατέρας σου και όχι φίλος σου. Κατά βάση έτσι τον θέλεις, ὀμως εάν ήταν φίλος σου, τότε θα μεγάλωνες ορφανός. Το ίδιο ισχύει και για την μητέρα.
Κάτι ανάλογο πάει να εφαρμοστεί και στην παιδεία. Ο δάσκαλος ίσος με τον μαθητή. Τραγικό λάθος. Παιδεία σημαίνει ότι κάποιος γνωρίζει (καθηγητής) και κάποιος δεν γνωρίζει και πρέπει να μάθει (μαθητής). Δεν μπορεί να υπάρξει ισότιμη σχέση, διότι τότε δεν μιλάμε για παιδεία.
Πολλά παιδιά επιμένουν να τους αγοράσει ο μπαμπάς τους μηχανάκι ή ένα πανάκριβο κινητό ή υπολογιστή κ.α. Και ρωτάω: Μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα; Δηλαδή, να απαιτώ με ξένο κόπο ο γονιός μου να μου πάρει ένα πανάκριβο αντικείμενο; Δούλεψε παιδί μου να τα πάρεις! Από την άλλη πλευρά, αν ζητήσει ο πατέρας ή η μητέρα κάποια βοήθεια, κάποια εργασία, τα παιδιά αρνούνται. Και απαντούν: “Δεν θα μου πεις τι θα κάνω εγώ, είμαι ελεύθερος” λένε κ.λπ.. Όλα αυτά κάτω από την ομπρέλα της φράσης: “έχω δικαιώματα”.
Ναι έχεις δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις! Ζεις σε ένα σπίτι, που άλλοι δούλεψαν, πάλεψαν, κουράστηκαν για να το στήσουν και αυτό πρέπει να το κατανοήσεις και να “παίξεις” με τους όρους που θα σου βάλουν. Βέβαια, η καλύτερη λύση στις περιπτώσεις έντονης διαφωνίας είναι η συζήτηση μεταξύ των μελών της οικογένειας υπό το παραπάνω πνεύμα.
Όμως, όταν ένα παιδί “τα έχει όλα” άκοπα, όταν δεν έχει ακούσει το “μη” και το “όχι” από την οικογένειά του, όταν δεν του έβαλαν ποτέ όρια και νομίζει ότι όλος ο κόσμος είναι δικός του και “κάνει ό,τι θέλει”, είναι σίγουρο ότι θα υποφέρει στη ζωή του. Κάποτε θα πέσει από τον φανταστικό κόσμο που έφτιαξε ή του έφτιαξαν και η προσγείωση θα είναι ανώμαλη.
Πράγματι, αυτό βαρύνει περισσότερο τους γονείς, που δεν έμαθαν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις στα παιδιά τους, και λιγότερο τους εφήβους, οι οποίοι πρέπει να πάρουν την ευθύνη των πράξεών τους. Η ζωή δεν είναι χαβαλές και πλάκα, αλλά σε φέρνει προ των ευθυνών σου αργά ή γρήγορα. Και υπεύθυνος σημαίνει να πάρεις στα σοβαρά τον εαυτό σου. “Όποιος δεν παίρνει σοβαρά τον εαυτό του, δεν παίρνει επίσης με αρκετή σοβαρότητα τον κόσμο” και “εκείνο που έχει σημασία είναι το να παίρνει κανείς στα σοβαρά την ελευθερία του”, με άλλα λόγια να είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του.
Οι νέοι χρειάζονται όρια, που μπαίνουν για να μπορέσουν να ορθοποδήσουν. Οι γονείς πρέπει να είναι προσεκτικοί, διότι η στάση τους, η προσωπικότητα τους και η οικογενειακή δομή είναι καθοριστικοί παράγοντες στην εξέλιξη της κρίσης της εφηβείας.
