Οι τρεις Ιεράρχες

Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας (329 μ.Χ. - 378 μ.Χ)

Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας (329 μ.Χ. - 378 μ.Χ.) γεννήθηκε από πλούσιους γονείς, τον ρήτορα Βασίλειο και την Εμμέλεια (Οσία Εμμελεία, 30 Μαΐου) και είχε άλλα επτά αδέρφια, 3 αγόρια και τέσσερα κορίτσια. Από τα οχτώ αδέρφια, τα πέντε (!) τιμούνται ως Άγιοι της Εκκλησίας μας: ο Βασίλειος ο Μέγας (1 Ιανουαρίου), ο Όσιος Πέτρος Επίσκοπος Σεβαστείας (9 Ιανουαρίου), ο Άγιος Γρηγόριος Επίσκοπος Νύσσης (10 Ιανουαρίου), ο Όσιος Ναυκράτιος (8 Ιουνίου) και η Οσία Μακρίνα (19 Ιουλίου). Πρόκειται για μια πραγματική οικογένεια Αγίων η οποία γιορτάζει ολόκληρη κάθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Ιανουαρίου.

Ο Βασίλειος σπουδάζει στην Αθήνα και επιστρέφει στη Καισάρεια όπου χειροτονείται Επίσκοπος. Ιδρύει τη Βασιλειάδα ή Πτωχοκομείο, ένα φιλανθρωπικό κέντρο περίθαλψης και φροντίδας φτωχών, ξένων, ορφανών και αρρώστων που λειτουργούσε και ως σχολή για ανειδίκευτους. Συνεχώς υπενθύμιζε στους πλούσιους να διαθέτουν τον πλούτο τους με έναν αληθινά χριστιανικό τρόπο.

Αγωνίστηκε με ζήλο κατά της αίρεσης του Αρειανισμού. Ούτε οι κολακείες του αυτοκράτορα Ουάλη, που πήγε αυτοπροσώπως στην Καισαρεία, ούτε οι απειλές του Μόδεστου μπόρεσαν να κάμψουν το ορθόδοξο φρόνημα του Αγίου. Ακόμα, αγωνίστηκε κατά της ηθικής σήψεως και επέφερε σοφές μεταρρυθμίσεις στον μοναχισμό.

Ο Μέγας Βασίλειος έχει πλούσιο και σημαντικό συγγραφικό έργο. Τα κυριότερα έργα του είναι οι 9 ομιλίες στην Εξαήμερο, ομιλίες στους Ψαλμούς, πολλές και διάφορες άλλες ομιλίες, ασκητικά έργα και επιστολές. Εκτός των άλλων έργων του, έγραψε και Θεία Λειτουργία, που τελείται 10 φορές τον χρόνο: την 1η Ιανουαρίου, τις πρώτες πέντε Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις παραμονές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, τη Μ. Πέμπτη και το Μ. Σάββατο.

Το έθιμο της βασιλόπιτας

Στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη, όταν το Βυζάντιο κήρυξε τον πόλεμο στην Περσία, ο Ιουλιανός πέρασε με τον στρατό του από την Καισαρεία. Τότε διέταξε να φορολογήσουν όλη την επαρχία και τα χρήματα αυτά θα τα έπαιρνε επιστρέφοντας για την Κωνσταντινούπολη. Έτσι, οι κάτοικοι αναγκάσθηκαν να δώσουν ό,τι είχε ο καθένας χρυσαφικά νομίσματα κ.λπ.

Όμως ο Ιουλιανός επειδή σκοτώθηκε άδοξα σε μια μάχη στον πόλεμο με τους Πέρσες δεν ξαναπέρασε ποτέ από την Καισάρεια. Τότε ο άγιος Βασίλης έδωσε εντολή και από τα μαζεμένα χρυσαφικά τα μισά να δοθούν στους φτωχούς, ένα μικρό μέρος κράτησε για τις ανάγκες των ιδρυμάτων της Βασιλειάδας, και τα υπόλοιπα τα μοίρασε στους κατοίκους με ένα πρωτότυπο τρόπο: έδωσε εντολή να ζυμώσουν ψωμιά και σε κάθε ψωμί, έβαλε από ένα νόμισμα ή χρυσαφικό μέσα. Έγινε η διανομή και, σαν από θαύμα, έτυχε στον καθένα ό,τι είχε δώσει. Από τότε, λέγει η παράδοση, κάνουμε στη γιορτή του Αγίου Βασιλείου πίτες με νομίσματα μέσα.

...από τα θαύματα του Αγίου Βασιλείου

Συγκεκριμένα, όταν ήταν αυτοκράτορας ο οπαδός του αρειανισμού Ουάλης, επέτρεψε να λειτουργούν αιρετικοί ιερείς στον Μητροπολιτικό Ναό της Νίκαιας. Ο Άγιος Βασίλειος αμέσως έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και έλεγξε την αδικία. Τότε ο Ουάλης τού είπε να πάει στη Νίκαια και να βρει μια δίκαιη λύση. Ο Άγιος πήγε στη Νίκαια και αφού συγκέντρωσε όλους τους Ορθόδοξους και τους Αρειανούς πρότεινε το εξής: Να σφραγίσουν τις πόρτες του ναού και να προσευχηθούν πρώτα οι Αρειανοί και μετά οι Ορθόδοξοι. Ο ναός θα ανήκε σε όποια από τις δύο παρατάξεις θα άνοιγαν οι πόρτες του ναού. Η λύση αυτή φάνηκε δίκαιη σε όλους.

Οι πόρτες σφραγίστηκαν και οι Αρειανοί για τρεις μέρες προσεύχονταν έξω από τον ναό. Μάταιος κόπος! Ο Χριστός δεν άκουγε τις προσευχές των αιρετικών. Τότε ο Άγιος κάλεσε όλους τους Ορθόδοξους σε αγρυπνία και προσευχή στον διπλανό ναό του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Διομήδους. Το πρωί πήγαν όλοι μπροστά στον Μητροπολιτικό Ναό, ο Άγιος σταύρωσε τρεις φορές με το χέρι του τις πόρτες και είπε: «Ευλογητός ο Θεός των Χριστιανών εις τους αιώνας των αιώνων». Αμέσως οι κλειδαριές έσπασαν και οι πόρτες άνοιξαν διάπλατα! Έπειτα μπήκαν όλοι μέσα και τέλεσαν Θεία Λειτουργία. Ο ναός παραδόθηκε στους Ορθόδοξους και πολλοί αιρετικοί επέστρεψαν στην αληθινή Πίστη. Η Εκκλησία μας θυμάται το μεγάλο αυτό θαύμα κάθε χρόνο στις 19 Ιανουαρίου.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος (329 μ.Χ. - 390 μ.Χ.)

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γεννήθηκε στην Αριανζό της Καππαδοκίας, από τον Άγιο Γρηγόριο Επίσκοπο Ναζιανζού (1 Ιανουαρίου) και την Αγία Νόννα (5 Αυγούστου). Έχει δύο αδέρφια: τον Άγιο Καισάριο (9 Μαρτίου) και την Αγία Γοργονία (23 Φεβρουαρίου). Αγιασμένη οικογένεια!

Συμμαθητής και φίλος του Μεγάλου Βασιλείου, πηγαίνει κοντά σε περίφημους διδασκάλους της ρητορικής στη Παλαιστίνη και στην Αλεξάνδρεια και στα Πανεπιστήμια της Αθήνας. Οι σπουδές του διήρκεσαν 13 ολόκληρα χρόνια (από 17 έως 30 ετών). Μετά τις σπουδές στην Αθήνα ο Γρηγόριος επιστρέφει στην πατρίδα του μονολότι του πρόσφεραν έδρα Καθηγητή Πανεπιστημίου. Στα 43 του χρόνια χειροτονείται Επίσκοπος στην επισκοπή Σασίμων που ποτέ δεν ποίμανε λόγω των Αρειανών κατοίκων της.
Όμως, ο θάνατος έρχεται να πληγώσει τη ψυχή του, με αλλεπάλληλους θανάτους συγγενικών προσώπων. Πρώτα του αδερφού του Καισαρείου, έπειτα της αδερφής του Γοργονίας, μετά του πατέρα του και, τέλος, της μητέρας του Νόννας. Μετά απ’ αυτές τις θλίψεις, η θεία Πρόνοια τον φέρνει στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπερασπίζεται με καταπληκτικό τρόπο την Ορθοδοξία και χτυπά καίρια τους Αρειανούς, που είχαν πλημμυρίσει την Κωνσταντινούπολη.

Η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη. Όλοι οι ναοί της Βασιλεύουσας ήταν στα χέρια των αιρετικών. Όμως ο Άγιος δεν απελπίζεται. Μετατρέπει ένα δωμάτιο στο σπίτι που τον φιλοξενούσαν σε Ιερό Ναό και του δίνει συμβολικό όνομα. Ονομάζει τον ναό Αγία Αναστασία δείγμα ότι πίστευε στην ανάσταση της Ορθόδοξης Πίστης. Οι αγώνες είναι επικίνδυνοι.

Οι αιρετικοί ανεβασμένοι πάνω στις σκεπές των σπιτιών τού πετούν πέτρες και έτσι ο Άγιος Γρηγόριος δοκιμάζεται πολύ. Στο ναό της Αγίας Αναστασίας εκφωνεί τους περίφημους πέντε θεολογικούς λόγους που του έδωσαν δίκαια τον τίτλο του Θεολόγου. Μετά τον σκληρό αυτό αγώνα, ο Μέγας Θεοδόσιος τον αναδεικνύει Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως (381 μ.Χ.). Η Β’ Οικουμενική Σύνοδος τον αναγνώρισε ως Πρόεδρό της. Όμως μια μερίδα επισκόπων τον αντιπολιτεύεται για ευτελή λόγο και αηδιασμένος, δηλώνει τη παραίτησή του. Αναχωρεί στη γενέτειρά του Αριανζό και τελειώνει με ειρήνη τη ζωή του.

... γιατί ονομάστηκε Θεολόγος;
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος είναι ο δεύτερος, μετά τον Άγιο Απόστολο και Ευαγγελιστή Ιωάννη, στον οποίο η Εκκλησία απένειμε τον τίτλο του Θεολόγου (ο τρίτος είναι ο Συμεών ο νέος Θεολόγος). Μόνο τρεις Άγιοι ονομάζονται λοιπόν Θεολόγοι! Αυτοί, περισσότερο από κάθε άλλον, μετέφεραν τον Λόγο του Θεού στον κόσμο. Ο Άγιος Γρηγόριος ειδικότερα είναι ο τριαδικός Θεολόγος γιατί σε κάθε λόγο του κεντρικό σημείο της διδασκαλίας του είναι πάντα το Μυστήριο της Αγίας Τριάδας.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (347 μ. Χ. - 407 μ.Χ.)

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γεννήθηκε στην Αντιόχεια από τον στρατηγό Σεκούνδο και την Αγία Ανθούσα (εορτάζει την Κυριακή μετά την Υπαπαντή μαζί με τις Αγίες Νόννα και Εμμελεία). Γρήγορα έμεινε ορφανός από πατέρα, και η μητέρα του - χήρα τότε 20 ετών - τον ανέθρεψε και τον μόρφωσε κατά τον καλύτερο χριστιανικό τρόπο. Ήταν ευφυέστατο μυαλό και σπούδασε πολλές επιστήμες στην Αντιόχεια και στην Αθήνα, μαζί με τον αγαπημένο του φίλο Μέγα Βασίλειο.

Όταν τέλειωσε τις σπουδές του, γύρισε στην Αντιόχεια και αποσύρθηκε στην έρημο για πέντε χρόνια, όπου ασκήτευε προσευχόμενος και μελετώντας τις Άγιες Γραφές. Ασθένησε όμως και επέστρεψε στην Αντιόχεια, οπού χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Η φήμη του αυτή έφτασε μέχρι τη βασιλεύουσα και έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, κάτι που ο ίδιος δεν επεδίωξε ποτέ. Από την θέση αυτή ο Άγιος υπήρξε αυστηρός ασκητής και δεινός ερμηνευτής της Αγίας Γραφής, όπως φαίνεται από τα πολλά συγγράμματα του (διασώθηκαν 804, περίπου, ομιλίες του). Έργο επίσης του Χρυσοστόμου είναι και η Θεία Λειτουργία, που τελούμε σχεδόν κάθε Κυριακή.

Ο ιερός Χρυσόστομος κατά τη διάρκεια της πατριαρχίας του υπήρξε σκληρός ελεγκτής κάθε παρανομίας και κακίας. Αυτό όμως έγινε αιτία να δημιουργήσει φοβερούς εχθρούς, και μάλιστα αυτήν την αυτοκράτειρα Ευδοξία, επειδή ήλεγχε τις παρανομίες της. Αυτή μάλιστα, σε συνεργασία με τον τότε Πατριάρχη Αλεξαδρείας Θεόφιλο (ενός μοχθηρού και ασεβούς ανθρώπου), συγκάλεσε σύνοδο (παράνομη) από 36 επισκόπους (όλοι τους πνευματικά ύποπτοι και δυσαρεστημένοι από τον άγιο) στο χωριό Δρυς της Χαλκηδόνας και πέτυχε την καθαίρεση και εξορία του Αγίου σ' ένα χωριό της Βιθυνίας.

Η απόφαση αυτή όμως, τόσο εξερέθισε τον λαό, ώστε αναγκάστηκε η ίδια η Ευδοξία να τον ανακαλέσει από την εξορία και να τον αποκαταστήσει στον πατριαρχικό θρόνο. Αλλά λίγο αργότερα, η ασεβής αυτή αυτοκράτειρα, κατάφερε και πάλι να εξορίσει τον Άγιο στην Κουκουσό της Αρμενίας και από κει στα Κόμανα, όπου μετά από πολλές κακουχίες και άλλες ταλαιπωρίες πέθανε εξόριστος.

Ποιες είναι οι μητέρες των τριών Ιεραρχών;

Πίσω από αυτούς τους μεγάλους άνδρες “κρύβονται” και οι μεγάλες γυναίκες, οι μητέρες τους! Ποιες είναι αυτές; Τρεις αγίες, ηρωίδες, ευλογημένες, μητέρες.
Η αγία Εμμέλεια, μητέρα του Μεγ. Βασιλείου,
η αγία Ανθούσα, μητέρα του Ιωάννη του Χρυσοστόμου και
η αγία Νόννα, μητέρα του Γρηγορίου του Θεολόγου.
Τρεις αγίες μητέρες, πίσω από τρεις αγίους άνδρες. Και οι τρεις μητέρες μαζί εορτάζουν στις 2 Φεβρουαρίου, ημέρα Υπαπαντής του Κυρίου (Σαραντισμός της Παναγίας, η είσοδος του Ιησού στο ναό και η υποδοχή Του από τον δίκαιο Συμεών) και εορτή της μητέρας...

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ:

1. Γιατί οι Τρεις Ιεράρχες είναι «Οι δικοί μας Άγιοι»; (...)

Γιατί αναδείχθηκαν οι άγιοι:

- Των μαθητών και των δασκάλων - Των Ελλήνων. - Όλων των ανθρώπων

2. Ποιο είναι το μήνυμα που έχουν να δώσουν και σε μας;

Να τους έχουμε πρότυπα...

Στον αγώνα για την μόρφωση. Όπως αυτοί ασχολήθηκαν με επιμέλεια με τις σπουδές και απέκτησαν σφαιρική γνώση και άρτια μόρφωση κι εμείς να μελετούμε με επιμέλεια τα μαθήματά μας και να μην χάνουμε τις ευκαιρίες που μας παρουσιάζονται για τον προσωπικό μας καταρτισμό.

Στην αγάπη προς την πατρίδα μας. Ίσως δεν έχουμε εκτιμήσει τον πλούτο που μας έχουν κληρονομήσει οι πρόγονοί μας. Ας μαθητεύσουμε στην αρχαία ελληνική σοφία, στον βυζαντινό πολιτισμό αλλά και σε κάθε σελίδα της ένδοξης ιστορίας μας και τότε είναι βέβαιο ότι θα διδαχθούμε πολύ. Κι όποιος αντέχει... ας αναζητήσει τον υπέροχο λόγο του Μεγάλου Βασιλείου «Όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων» κι ας τον διαβάσει. Θα θαυμάσει την ευρύτητα του πνεύματος του Μεγάλου Βασιλείου αλλά και τον πλούτο της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς.

3. Στην αγάπη προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο.

Μακάρι και οι δικές μας καρδιές να ανάψουν από τη φλόγα της θείας αγάπης, όπως και των αγίων Τριών Ιεραρχών, που όλη η ζωή τους ήταν ένα ευωδιαστό θυμίαμα στο θρόνο του Θεού.

Η αγάπη στον Θεό μας δίνει ώθηση στον πνευματικό αγώνα για την τήρηση των εντολών που Εκείνος μας έδωσε. Παράλληλα γίνεται η κινητήρια δύναμη και για την προσφορά προς το συνάνθρωπο. Βλέποντας το μοναδικό φιλανθρωπικό έργο των αγίων Τριών Ιεραρχών ας συγκινηθούμε κι εμείς για να προσφέρουμε αγάπη στους αδελφούς που έχουν τόσες ανάγκες...