Η προσευχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής:
Πριν αρχίσει η κάθε συνάντηση
Εἰς τὸ ὅνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν.
Δόξα σοι, Χριστὲ ὁ Θεός, ἡ ἐλπὶς ἡμῶν, δόξα σοι.
Η ευχή του Αγίου Εφραίμ του Σύρου
“Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, καί ἀργολογίας μή μοι δῷς.
Πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονής καί ἀγάπης χάρισαίμοι τῷ σῷ δούλῳ.
Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁράν τά ἐμά πταίσματα, καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου, ὅτι εὐλογητός εἶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν.”
ΘΕΜΑ:
α) Κυριακή της Ορθοδοξίας
β) Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ:
Η Κυριακή της Ορθοδοξίας είναι η πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Την ημέρα αυτή η Εκκλησία μας θυμάται την αναστήλωση των ιερών εικόνων από την αυτοκράτειρα (και αργότερα Αγία) Θεοδώρα το 843μ.Χ. Κατά την Κυριακή αυτή παίρνουμε στα χέρια μας τις ιερές εικόνες και τις περιφέρουμε πανηγυρικά έξω από τους ναούς. Γιορτάζουμε έτσι τον θρίαμβο του ορθόδοξου δόγματος και το τέλος της εικονομαχίας. Ας κάνουμε λίγη ιστορία...
α) Τι γιορτάζουμε την Κυριακή της Ορθοδοξίας;
Τι αποφάσισε η σύνοδος;
Ότι η προσκύνηση και η λατρεία των εικόνων απευθύνεται στα εικονιζόμενα πρόσωπα και όχι στα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένες.
Ποια είναι η διαφορά του ειδώλου από την εικόνα;
Η βασική διαφορά του ειδώλου από την εικόνα έγκειται σε αυτό που υπογραμμίζει ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, ότι η εικόνα είναι «ομοίωση» με το υπαρκτό, ενώ το είδωλο είναι «ομοίωση» με το ανύπαρκτο. Επομένως είναι πλάσμα, φαντασία, απάτης ομοίωμα.
Με άλλα λόγια, το αρχέτυπο του ειδώλου είναι ανύπαρκτο, είναι φανταστικό, δεν είναι πραγματικό πρόσωπο, ενώ η εικόνα απεικονίζει αυτό που υπάρχει πραγματικά, ενώ το είδωλο δεν έχει τέτοια δυνατότητα.
Μετά και από την Σάρκωση του Λόγου του Θεού, (που έγινε άνθρωπος δηλ.) έχουμε τη δυνατότητα της περιγραφής Του. Η εικόνα του Υιού του Θεού αποτελεί απόδειξη και ομολογία της ενανθρώπισής Του. Αν επιχειρούσε να περιγράψει κανείς σε εικόνα τον Υιό και Λόγο του Θεού, πριν από τη Σάρκωσή Του, κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο, άτοπο και φαύλο.
Οι εικόνες της Εκκλησίας μας, της Θεοτόκου και των Αγίων, αποτελούν απεικονίσεις πραγματικών ιστορικών προσώπων, τα οποία βρίσκονται σε άμεση σχέση, προσωπική και ουσιαστική, σχέση κοινωνίας, με τον Ένα και μόνο αληθινό Θεό.
Μετά και από την Σάρκωση του Λόγου του Θεού, (που έγινε άνθρωπος δηλ.) έχουμε τη δυνατότητα της περιγραφής Του. Η εικόνα του Υιού του Θεού αποτελεί απόδειξη και ομολογία της ενανθρώπισής Του. Αν επιχειρούσε να περιγράψει κανείς σε εικόνα τον Υιό και Λόγο του Θεού, πριν από τη Σάρκωσή Του, κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο, άτοπο και φαύλο.
Οι εικόνες της Εκκλησίας μας, της Θεοτόκου και των Αγίων, αποτελούν απεικονίσεις πραγματικών ιστορικών προσώπων, τα οποία βρίσκονται σε άμεση σχέση, προσωπική και ουσιαστική, σχέση κοινωνίας, με τον Ένα και μόνο αληθινό Θεό.
β) Ο Αγ. Μάρκος Ευγενικός, Στύλος Ορθοδοξίας
Ο άγιος Μάρκος γεννήθηκε στην Κων/πολη μάλλον το έτος 1392μ.Χ., περίπου 60 χρόνια πριν από την άλωση της Πόλεως. Ευσεβέστατοι οι γονείς του, ο διάκονος Γεώργιος και η Μαρία, ανέθρεψαν τον μικρό Μανουήλ, όπως τον ονόμασαν, με το γάλα της πίστεως και του χάρισαν μόρφωση σπάνια. Είχε διδάσκαλό του αρχικά τον πατέρα του, κατόπιν τον Μητροπολίτη Σηλυβρίας Ιγνάτιο και τέλος τον ονομαστό φιλόσοφο Γεώργιο Γεμιστό (Πλήθωνα), κοντά στον οποίο σπούδασε μαζί με τον μετέπειτα μεγάλο αντίπαλό του Βησ- σαρίωνα. Απέκτησε μεγάλη φήμη και νεότατος ακόμα ανέλαβε τη διεύθυνση του Πατριαρ- χικού Φροντιστηρίου. Ωστόσο δεν την κράτησε πολύ.
Σε ηλικία 26 ετών εγκαταλείπει την ακαδημαική του σταδιοδρομία, μοιράζει την περιουσία του στους φτωχούς και γίνεται μοναχός στο νησάκι Αντιγόνη των Πριγκηπονή- σων, μετά δε από δύο χρόνια καταφεύγει μέσα στην Πόλη, στην ιερά Μονή αγ. Γεωργίου των Μαγγάνων, όπου μένει νηστεύοντας, αγρυπνώντας, μελετώντας και προσευχόμενος. Ήταν εξ ολοκλήρου δοσμένος στην αγάπη του Χριστού.
Είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη για την ενάρετη ζωή και τη θεολογική του κατάρτιση και γι’ αυτό το έτος 1436 ο αυτοκράτορας Ιωάννης ο Παλαιολόγος, επειδή ήθελε να τον έχει μαζί του στη Σύνοδο που επρόκειτο να συγκληθεί προς ένωση των Ορθοδόξων με τους Παπικούς, τον πίεσε πολύ και τον ανάγκασε να χειροτονηθεί επίσκοπος Εφέσου.
Η Σύνοδος Φεράρας-Φλωρεντίας
Ήταν μια τραγική εποχή. Οι Τούρκοι είχαν ζώσει από παντού την αυτοκρατορία και σταδιακά έφθασαν να την περιορίσουν μόνο στη γύρω από την Κωνσταντινούπολη περιοχή. Οι πάντες ένιωθαν να πλησιάζει το φρικτό τέλος, και καθώς δεν φαινόταν πουθενά ελπίδα βοηθείας, ο αυτοκράτορας και πολλοί άλλοι στράφηκαν προς τη Δύση ζητώντας βοήθεια από τον πάπα. Οι συνεννοήσεις είχαν ήδη προχωρήσει. Η Σύνοδος συνεκλήθη το 1438 μ.Χ. στην πόλη Φερράρα της Ιταλίας και το επόμενο έτος μεταφέρθηκε στη Φλωρεντία. Έτσι έμεινε και το όνομά της ως Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας. 700 μέλη απετέλεσαν την ορθόδοξη αντιπροσωπεία, επικεφαλής της οποίας ήταν ο ίδιος ο αυτοκράτορας συνοδευόμενος από πολυπληθή ακολουθία.
Ο Πατριάρχης Ιωσήφ και 20 μητροπολίτες και ανώτεροι εκκλησιαστικοί λειτουργοί ήταν τα κύρια μέλη της συνόδου. Την ευθύνη των θεολογικών συζητήσεων ανέθεσαν στον άγιο Μάρκο και τον μητροπολίτη Νικαίας Βησσαρίωνα. Στην αρχή οι δύο ήταν σύμφωνοι και αγωνίζονταν από κοινού. Στη συνέχεια όμως ο Βησσαρίων υποχώρησε και πρόδωσε την πίστη, προκειμένου να γίνει η ένωση και να σταλεί βοήθεια από τον πάπα στην κινδυνεύουσα αυτοκρατορία.
Τα βασικά θέματα που εξετάσθηκαν στη Σύνοδο ήταν τρία:
1. Περί του καθαρτηρίου πυρός,
2. της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος και
3. το της εξουσίας του πάπα.
Ο άγιος Μάρκος, αφότου ο Βησσαρίων υποχώρησε, πάλευε μόνος. Και όμως, αν και μόνος, απεστόμωνε και συνέτριβε τους παπικούς θεολόγους, αποδεικνύοντας με ακαταμάχητα επιχειρήματα την αλήθεια της Ορθοδοξίας.
Άρχιζαν να καταπιέζουν τους Ορθοδόξους, να τους στερούν ακόμη και την τροφή, προκειμένου να τους αναγκάσουν να δεχτούν τις παπικές πλάνες και να υπογράψουν την ένωση. Οι περισσότεροι υποχώρησαν. Πίεζαν δε τον άγιο Μάρκο να υποχωρήσει και αυτός. Όμως ο βράχος της πίστεως έμεινε ακλόνητος. Του είπαν να κάνει κάποια οικονομία, κάποια συγκατάβαση χάριν της ενώσεως. Ο άγιος απάντησε ότι αυτό στα θέματα της πίστεως δεν επιτρέπεται: «Ου συγχωρεί συγκατάβασις εις τα της πίστεως»· και παρά τις αφόρητες πιέσεις αρνήθηκε να υπογράψει μια τέτοια ένωση: «Ου ποιήσω τούτό ποτε καν ει τι και γένηται», βροντοφώναξε.
Τελικά σχεδόν όλοι υπέγραψαν. Ο πάπας αρχικά ενθουσιάστηκε.
‒ Υπέγραψαν όλοι; ρώτησε.
‒ Όλοι, του απάντησαν, εκτός από τον Μάρκο Εφέσου.
‒ «Λοιπόν εποιήσαμεν ουδέν»..., συμπέρανε μελαγχολικά ο πάπας, κατανοώντας πολύ καλά ότι χωρίς την υπογραφή του αγίου Μάρκου όλα τα άλλα δεν είχαν καμιά αξία.
Και είχε καταλάβει πολύ σωστά. Ο πάπας φαινομενικά είχε θριαμβεύσει. Η Σύνοδος τελείωσε και ο άγιος Μάρκος εξορίστηκε. Στην Κωνσταντινούπολη, στη θέση του Πατριάρχου Ιωσήφ, που είχε πεθάνει λίγο πριν υπογράψει τη συμφωνία της ενώσεως, εξελέγη Πατριάρχης λατινόφρων, ο Μητροφάνης, τον οποίο ο λαός τον ονόμαζε «Μητροφόνο», διότι φόνευσε τη Μητέρα Εκκλησία, την Ορθοδοξία.
Αυτός δε ακριβώς ο λαός στάθηκε προπύργιο και φύλακας ασυμβίβαστος της Ορθοδόξου πίστεως. Αυτούς που υπέγραψαν τους θεωρούσε προδότες. Ενώ τον άγιο Μάρκο τον υποδέχτηκε ως ήρωα και άγιο. Ο λαός απέφευγε τους συμβιβασμένους κληρικούς, ακολουθώντας την οδηγία του αγίου Μάρκου, ο οποίος σε Εγκύκλιό του, που απηύθυνε «Προς τους απανταχού της γης και των νήσων ευρισκομένους Ορθοδόξους Χριστιανούς», συνιστούσε να φεύγουν οι πιστοί μακριά από τους λατινόφρονες, όπως φεύγει κανείς μακριά από το φίδι: «Φευκτέον αυτούς, ως φεύγει τις από όφεως».
Το τελικό αποτέλεσμα ήταν θλιβερό. Οι προσδοκίες του αυτοκράτορος και των άλλων διαψεύσθηκαν. Η βοήθεια που περίμεναν από τον πάπα και χάριν της οποίας πρόδωσαν την πίστη δεν ήρθε ποτέ. Και επιπλέον, η ένωση στην ουσία έφερε διαίρεση, διότι δίχασε τους Ορθοδόξους και μείωσε το αγωνιστικό τους φρόνημα, με αποτέλεσμα να γίνουν πιο ευάλωτοι.
Ο άγιος Μάρκος δικαιώθηκε απόλυτα. Κρατώντας την Ορθόδοξη πίστη όπλισε τον λαό με ακατάβλητη δύναμη, με την οποία άντεξε κατόπιν τη σκλαβιά και τίναξε το 1821 τα πολυχρόνια δεσμά. Είχε δώσει τη μάχη μόνος και νίκησε. Επέστρεψε το 1442 από την εξορία και δύο χρόνια αργότερα ανεχώρησε από τον κόσμο αυτό, παραδίδοντας τη σκυτάλη της πίστεως στον κατά πνεύμα υιό του τον Γεώργιο Σχολάριο, τον μετέπειτα άγιο Γεννάδιο, πρώτο Πατριάρχη του σκλαβωμένου γένους.
Ερωτήσεις για μάθημα και αφορμές για συζήτηση
Υπάρχουν άραγε ανάλογες περιστάσεις σήμερα; (...) Και σήμερα έχουμε ανάλογες περιστάσεις. Υπάρχει μάλιστα η αντίληψη ότι πρέπει να αναζητήσουμε στήριγμα στον πάπα. Γενικότερα είναι αρκετοί Ορθόδοξοι που θεωρούν ότι από μια προσέγγιση του παπισμού θα αποκομίσουμε διάφορα οφέλη. Και ότι είναι επιτακτική ανάγκη των καιρών μας, μπροστά στη σαρωτική εξάπλωση του αθεϊσμού και τον κίνδυνο από την επιθετικότητα του μουσουλμανισμού, να παραμερίσουμε οι Χριστιανοί τις διαφορές μας και να κοιτάξουμε να ενωθούμε ή τουλάχιστον να συνεργαστούμε. Για τον λόγο αυτό γίνονται διάφορες κινήσεις προσεγγίσεως του παπισμού και των άλλων δογμάτων ή και θρησκειών ακόμη.
Ωστόσο υπάρχουν κάποιες σημαντικές διαφορές με τον παπισμό, που δεν μας επιτρέπουν να προχωρήσουμε στην ένωση. Γνωρίζετε μερικές διαφορές;
α. Το πρωτείο του Πάπα. Σημαίνει ότι ο πάπας θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από όλους τους Επισκόπους και απαιτεί από όλες τις άλλες Εκκλησίες να τον αναγνωρίζουν ως αντιπρόσωπο του Χριστού επί της γης και ως κεφαλή της Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνωρίζει πρωτείο τιμής στον Πατριάρχη Κων/πόλως («δια το είναι αυτήν Νέαν Ρώμην»), ο οποίος όμως είναι «πρώτος μεταξύ ίσων». Κάθε άλλη θέση είναι απαράδεκτη.
β. Το αλάθητο. Ο Πάπας διεκδικεί για τον εαυτό του το «αλάθητο», σύμφωνα με το οποίο στις αποφάσεις που λαμβάνει — είτε για δογματικά είτε για πρακτικά ζητήματα αποκλείεται να κάνει λάθος και κανείς δεν επιτρέπεται να έχει αντίθετη γνώμη από τη δική του! Εμείς οι Ορθόδοξοι πιστεύουμε ότι μόνο οι αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων θεωρούνται αλάνθαστες. Δεν υπάρχει πρόσωπο αλάνθαστο στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ακόμη και οι Άγιοι έκαναν λάθη.
γ. Το filioque (φιλιόκβε). Μία σημαντική δογματική παρέκκλιση του Παπισμού είναι το γνωστό filioque, δηλαδή η πλανεμένη αντίληψη ότι το Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται «και εκ του Υιού». Ενώ οι Ορθόδοξοι λέμε ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται μόνο από τον Θεό Πατἐρα.
δ. Και άλλες διαφορές... Είναι και πολλές άλλες οι κακοδοξίες και οι καινοτομίες τους, που δεν επαρκεί ο χρόνος μας να τις αναπτύξουμε.
Να λοιπόν γιατί δεν είναι εύκολος ο δρόμος για την περίφημη ένωση των «εκκλησιών». Όταν βλέπουμε τέτοια απομάκρυνση από την αλήθεια του Ευαγγελίου, τότε έχουμε αίρεση. Και στην περίπτωση του Παπισμού μιλάμε για τη χειρότερη και την πιο επικίνδυνη αίρεση που συνάντησε η Εκκλησία στην ιστορία της.
Ποιο είναι το μήνυμα του αγίου Μάρκου του Ευγενικού στην εποχή μας; (...) Μας το υποδεικνύει ο ίδιος: «Ου συγχωρεί συγκατάβασις εις τα της πίστεως». Την πίστη, την αλήθεια της Ορθοδοξίας δεν την διαπραγματευόμαστε. Πρέπει να την κρατήσουμε ανόθευτη. Εκπτώσεις στην αλήθεια δεν μπορούν να γίνουν. «Μέσον αληθείας και ψεύδους ουδέν εστιν», λέγει ο Άγιός μας.
Αν δεχθούμε ένωση με τους παπικούς ΧΩΡΙΣ να αποκηρύξουν αυτοί τις δογματικές κακοδοξίες τους και την αξίωση του πάπα να κυριαρχεί στην Εκκλησία και να θεωρεί τον εαυτό του αλάθητο, θα έχουμε προδώσει την αλήθεια και οι συμφορές από την εγκατάλειψη του Θεού θα είναι φοβερές.
ΕΡΩΤΗΜΑ: Πώς εξηγείται το φαινόμενο του θαύματος των αγίων εικόνων;
Το θαύμα κυρίως είναι έργο της πίστεως και της Χάριτος του Θεού. Το θαύμα προϋποθέτει μεγάλη και αμετακίνητη πίστη. Ο καθηγητής Μάρκος Σιώτης στο βιβλίο του «Ιστορία και θεολογία των ιερών εικόνων», λέει τα εξής: «Το θαύμα είναι μια εμπειρία κατά την οποία η ψυχή του προσευχόμενου, ενώπιον μιας οιασδήποτε εικόνας, αποσπά μέσω της πίστεως, “φορτία” θείας Χάριτος τόσο ενεργά ώστε βιώνει το θαύμα της δυναμικής και σωστικής Χάριτος του Θεού».
Φυσικά την επενέργεια του θαύματος, η θεολογία την αποδίδει πάντοτε στις ανεξερεύνητες βουλές του Θεού. Διότι πολλοί ασθενείς και πονεμένοι παρακαλούν, αλλά δεν τους γίνεται το θαύμα όπως το ζητούν.
Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις, επέρχεται εσωτερική αλλοίωση, γίνεται θαύμα ψυχικό, ωρίμανση της προσωπικότητας και αποδοχή των θλιβερών γεγονότων, που θεωρείται και αυτό ένα εξίσου μεγάλο θαύμα.
ΠΡΟΣΕΥΧΗ:
Μετά από κάθε συνάντηση
Εἰς τὸ ὅνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν.
Δόξα σοι, Χριστὲ ὁ Θεός, ἡ ἐλπὶς ἡμῶν, δόξα σοι.
Kύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, καί ἀργολογίας μή μοι δῷς.
Πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονής καί ἀγάπης χάρισαίμοι τῷ σῷ δούλῳ.
Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁράν τά ἐμά πταίσματα, καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου, ὅτι εὐλογητός εἶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν”
Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.
