Η παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου

Η πρώτη Κυριακή του Τριωδίου είναι αφιερωμένη στην διδακτική παραβολή* του Τελώνου και του Φαρισαίου, την οποία ο Κύριος διηγήθηκε, προκειμένου να διδάξει την αρετή της ταπεινώσεως και να στηλιτεύσει την έπαρση.

* παραβολή είναι μια απλή ιστορία παρμένη από την αληθινή ζωή, συνήθως φανταστική, η οποία κρύβει μεγάλες αλήθειες. Ο Χριστός δίδασκε συχνά με παραβολές για να προκαλέσει την προσοχή των ακροατών Του και να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τις αλήθειες και τα μυστήρια της βασιλείας Του.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΟΛΗΣ:

Η τάξη των Φαρισαίων εκπροσωπούσε την υποκρισία* και την εγωιστική αυτάρκεια* και έπαρση*. Τα μέλη της, αποκομμένα από την υπόλοιπη ιουδαϊκή κοινωνία, αποτελούσαν το μέτρο σύγκρισης της ευσέβειας και της ηθικής για τους Ιουδαίους.

*ΥΠΟΚΡΙΤΗΣ: το να προσποιείται κάποιος και να αποκρύπτει τον πραγματικό (κακό) του εαυτό.

* ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ: η ιδιότητα του αυτάρκους, η πληρότητα σχετικά με όλα τα αναγκαία, η έλλειψη ανάγκης για εξωτερική βοήθεια.

* ΕΠΑΡΣΗ: καύχηση, κομπασμός, κόρδωμα, ξιπασιά, υπερηφάνεια, υπεροψία, μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας.

Αντίθετα οι τελώνες ήταν η προσωποποίηση της αδικίας και της αμαρτωλότητας. Ως φοροεισπράκτορες των κατακτητών Ρωμαίων διέπρατταν αδικίες, κλοπές, εκβιασμούς, τοκογλυφίες και άλλες ανομίες και γι' αυτό τους μισούσε δικαιολογημένα ο λαός.

Δύο αντίθετοι τύποι της κοινωνίας, οι οποίοι εκπροσωπούσαν τις δύο αυτές τάξεις, ανέβηκαν στον Ναό να προσευχηθούν.

Ο πρώτος ο νομιζόμενος ευσεβής, στάθηκε με έπαρση (αλαζονεία, μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του) μπροστά στον Θεό και άρχισε να απαριθμεί τις αρετές του, οι οποίες ήταν όντως πραγματικές. Τις εξέθετε προκλητικότατα και απαιτούσε από τον Θεό να τον επιβραβεύσει γι' αυτό. Σύγκρινε μάλιστα τον εαυτό του με άλλους ανθρώπους και ιδιαίτερα με τον συμπροσευχόμενο τελώνη.

Αντίθετα ο όντως αμαρτωλός τελώνης συναισθάνεται τη δεινή του κατάσταση και με συντριβή και ταπείνωση ζητεί το έλεος του Θεού. Αυτή η μετάνοιά του τον δικαιώνει μπροστά στο Θεό. Γίνεται δεκτή η προσευχή του, σε αντίθεση με τον υποκριτή Φαρισαίο, ο οποίος όχι μόνο δεν έγινε δεκτή η προσευχή του, αλλά συσώρευσε στον εαυτό του περισσότερο κρίμα, εξαιτίας της εγωπάθειάς του.

Η παραβολή αυτή ανήκει στον κύκλο του Τριωδίου και έχει ένα ξεκάθαρο μήνυμα: να μιλήσουμε στα παιδιά για τα λάθη που κάνουμε όλοι μας. Πρέπει να τους πούμε πως μόνον ο Θεός δεν έχει αμαρτίες και πώς σημασία έχει να μετανοούμε ειλικρινά και να γινόμαστε καλύτεροι. Η αμαρτία πρέπει να υπάρχει πάντα στο λεξιλόγιό μας.

Το ίδιο απαραίτητο είναι όμως να γνωρίζουν τα παιδιά, πώς η αμαρτία μάς χωρίζει από τον Θεό, όχι επειδή Εκείνος μας απομακρύνει, αλλά διότι εμείς, με τις αμαρτίες μας, υψώνουμε ένα τείχος και δεν μπορούμε να Τον πλησιάσουμε.

Τι λάθος κάνει ο Φαρισαίος; Στη θέση του Θεού έχει βάλει τον εαυτό Του. Και συγχρόνως, δεν έχει μείνει χώρος στην καρδιά του για να χωρέσει ούτε ο Θεός, ούτε ο συνάνθρωπός του.

Τι σωστό κάνει ο Τελώνης; Έχοντας κρατήσει μέσα του τον Θεό, μπορεί και αντιλαμβάνεται το πόσο απέχει από την αγιότητά Του. Και τον καλεί να τον σηκώσει και να τον τραβήξει κοντά Του.

Τι απλό και απόλυτα σαφές μπορούν όμως να κρατήσουν τα παιδιά; Το πόσο κακό πράγμα είναι η περηφάνια. Το πόσο μεγάλο λάθος είναι να ξεχνά ο άνθρωπος πώς, ό,τι καλό έχει, το οφείλει στον Θεό. Και συγχρόνως, πόσο σημαντικό και υπέροχο πράγμα είναι η μετάνοια και πώς ανοίγει τον δρόμο που οδηγεί στην αγκαλιά του Θεού.

- Ξέρετε παιδιά... πολλές φορές κρύβουμε και μείς έναν Φαρισαίο μέσα μας! Π.χ. λέμε:

- Νομίζω ότι είμαι το καλύτερο παιδί του κόσμου. Το πιο έξυπνο, το πιο χαριτωμένο.

- Ότι τα καταφέρνω καλύτερα απ’ όλους στα μαθήματα, στον αθλητισμό, στα παιχνίδια!…

- Ότι ... Ότι ... Ότι ... Ότι ...

- Με το να μην αναγνωρίζω τα λάθη μου. Να μη ζητάω συγγνώμη. Τα θέλω όλα δικά μου. Διαλέγω το καλύτερο.

Πώς όμως μπορούμε να βάλουμε στην καρδιά μας τον ταπεινό τελώνη και να γίνουμε κι εμείς ταπεινοί; Για σκεφτείτε...

Όταν νιώθουμε πως ό,τι έχουμε δεν είναι δικά μας αλλά δώρα του Θεού!
Όταν γνωρίζουμε τα λάθη μας και ζητάμε συγνώμη!
Όταν δεν κατηγορούμε τους άλλους!
Όταν χαιρόμαστε με την νίκη των άλλων και δεν στεναχωριόμαστε όταν μας κατηγορούν!
Όταν βοηθάμε κάποιον όχι για να μας δουν οι άλλοι αλλά από αληθινή αγάπη!
Και γενικά παιδιά ακολουθώντας στή ζωή μας τόν λόγο μέ τόν οποίο τελείωσε τήν παραβολή Χριστός μας! Έχοντας για τον εαυτό μας ταπεινή ιδέα, σαν τον Τελώνη!

Πρακτική εφαρμογή

Όλα τα λόγια του Χριστού, του Υιού και Λόγου του Θεού, κλείνουν μέσα τους τη θεϊκή Του σοφία. Καθεμία από τις λέξεις που ξεστόμισε ο Κύριος οδηγεί τον άνθρωπο στη σωτηρία.

Η πολύ γνωστή παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου (Λουκ. 18:10-14) διαβάζεται από τον ιερέα την πρώτη Κυριακή του Τριωδίου. Ο Κύριος είπε την σπουδαία αυτή παραβολή για όσους είναι βέβαιοι πως είναι δίκαιοι και περιφρονούν τους άλλους.

Ο Φαρισαίος νηστεύει, δίνει ελεημοσύνη, τηρεί με ακρίβεια τον νόμο του Θεού. Είναι όμως ένας υπερήφανος και εγωιστής επιδειξιομανής ο οποίος απαξιώνει τους άλλους. Με τρομερή αλαζονεία προσεύχεται όρθιος απαριθμώντας φωναχτά τα καλά του έργα.

Ο τελώνης είναι αμαρτωλός και διεφθαρμένος, ένας απάνθρωπος κλέφτης μισητός από όλους. Έχοντας όμως επίγνωση της αθλιότητάς του, ταπεινώνεται μπροστά στον Θεό και ζητάει το έλεός Του. Η ταπεινότητα, η βασική αυτή αρετή που ευαρεστεί τόσο πολύ τον Θεό, τον δικαιώνει και ξεπλένει τις πολλές αμαρτίες του.

Ο Κύριος κατακεραυνώνει την υπερηφάνεια και την υποκρισία των Φαρισαίων (και των ομοίων τους σε κάθε εποχή) και δικαιώνει τους ταπεινούς αμαρτωλούς. Ας μην ξεχνάμε ότι συναναστρεφόταν με τελώνες και αμαρτωλές γυναίκες, κάτι για το οποίο τον κατηγορούσαν οι σκληρόκαρδοι και υποκριτές Νομοδιδάσκαλοι.

Η ταπείνωση είναι η μεγαλύτερη αρετή. Όποιος ταπεινώνεται μοιάζει με τον Κύριο, ο οποίος ταπεινώθηκε όσο κανείς άλλος αφού δέχτηκε να γίνει άνθρωπος, να συκοφαντηθεί, να βασανιστεί και τελικά να πεθάνει πάνω στον Σταυρό. Ποιος; Ο Θεός!

Κάθε φορά που ταπεινώνουμε τον εαυτό μας, που κάνουμε πίσω, που δεν απαντάμε στις ειρωνείες και τις προκλήσεις των άλλων και τους συγχωρούμε, κερδίζουμε στεφάνια αγιότητας και ευαρεστούμε τον Θεό. Κύριε, χάρισέ μας την αγία ταπείνωση! Αμήν.

Οι σύγχρονοι Τελώνες και Φαρισαίοι, είμαστε εμείς!

Η Εκκλησία δεν είναι μια κλειστή κάστα σεσωσμένων που δεν χωρούν μέσα οι αμαρτωλοί. Δεν σημαίνει ότι όποιος εκκλησιάζεται, όποιος φαινομενικά κάνει καλά έργα είναι αυτόματα και καλός χριστιανός. Δεν σημαίνει ακόμα πως όλοι οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας είναι εκ προοιμίου σωστοί και βαδίζουν στον δρόμο που χάραξε ο Χριστός.

Συνήθως οι περισσότεροι από εμάς δίνουμε σημασία στον τύπο και όχι στην ουσία. Δηλαδή είμαστε περισσότερο τυπικοί χριστιανοί και όχι ουσιαστικοί. Σημασία, όμως, εκτός από το «γράμμα» του Νόμου έχει και το «πνεύμα».

Βέβαια ο Κύριος θα κρίνει τον καθένα από εμάς, ως ο μοναδικός καρδιογνώστης. Και κάπως έτσι ξεκινάει το πρόβλημα που εξετάζουμε. Κανένας άνθρωπος δεν είναι αρμόδιος για να κρίνει τον συνάνθρωπο, ό,τι κι αν έχει συμβεί. Το τι συμβαίνει μέσα στην ψυχή ενός ανθρώπου το γνωρίζει μόνο ο Θεός και ο ίδιος ο άνθρωπος. Άλλωστε το μέτρο της δικής μας κρίσης από τον Πλάστη μας, θα είναι το μέτρο της δικής μας κρίσης για τους άλλους. Άρα όλα εξαρτώνται από το πώς θέλουμε να κριθούμε εμείς οι ίδιοι.

Το να θεωρούμε πως μόνο εμείς κατέχουμε την αλήθεια, είμαστε σωστοί και καλοί και όλοι οι υπόλοιποι αποβράσματα, εκτός από λάθος πνευματικός προσανατολισμός είναι και από τις μεγαλύτερες αστοχίες στις οποίες μπορεί να πέσει ο άνθρωπος.

Τι είπε ο Χριστός; «Μην κρίνετε κατ’ όψιν, αλλά την αλλά την δικαίαν κρίσιν κρίνατε». Μην κρίνετε δηλαδή επιπόλαια και επιφανειακά. Και καλύτερα θα ήταν να μην κρίνουμε καθόλου, εφόσον η κρίση μας έχει διαστρεβλωθεί από την αμαρτία.

Δεν υπάρχει άνθρωπος αναμάρτητος και μάλιστα όποιος κατακρίνει τον άλλον είναι βέβαιο πως μετά από λίγο θα υποπέσει και ο ίδιος στο ίδιο σφάλμα. Επιτρέπει ο Κύριος να συμβεί αυτό, για να έρθουμε σε συναίσθηση, να αποκτήσουμε ταπείνωση και να καταλάβουμε πως η οίηση ( =η μεγάλη ιδέα που έχει κάποιος για τον εαυτό του) είναι σοβαρότατο αμάρτημα για τον χριστιανό.

Και θα ρωτήσει κάποιος… Τι μπορώ να κάνω; Όλοι κατακρίνουν… Ξεκίνα από τα απλά…Θεώρησε τον εαυτό σου ως τον πιο αμαρτωλό… Αφού γεμάτος είναι ο παράδεισος από (μετανοημένους) αμαρτωλούς…

Προσπάθησε να αλλάζεις την κουβέντα, προσπάθησε να βρεις το καλό μέσα στο κακό… Δικαιολόγησε τον συνάνθρωπο… Βρες του ελαφρυντικά! Γίνε εσύ ο δικηγόρος του! Γίνε ο δικηγόρος του καλού!

Μην δικαιολογήσεις ποτέ τον εαυτό σου, να είσαι ο πιο αυστηρός κριτής του… Να είσαι απέναντι στον εαυτό σου.. Μην πιστέψεις ποτέ πως ο Παράδεισος σε περιμένει για να σου δώσει τα κλειδιά.

Αναλογίσου, σκέψου, κάνε πράξη! Διάλεξε πλευρά! Ή με τον Τελώνη θα είσαι ή με τον Φαρισαίο!